Саттибаев Искандар Илхамиддонович
фалсафа доктори (PhD) диссертацийаси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Поетик таржиманинг коммуникатив-прагматик ва лингвостилистик тадқиқи (Роберт Бёрнс поезиясининг ўзбек тилига таржималари мисолида)”, 10.00.06  - Қиёсий адабиётшунослик, чоғиштирма тилшунослик ва таржимашунослик.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B20252.1.PhD/Fil5771.            
Илмий раҳбар:  Эгамназарова Дурдона Шуҳратиллаевна, филология фанлари бўйича фалсафа доктори, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Андижон давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Қўқон университети ҳузуридаги филология фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD) илмий даражасини берувчи PhD.03/25.12.2024.Fil.130.02 рақамли илмий кенгаш.
Расмий оппонентлар: Досбаева Наргиза Турғунпўлатовна, филология фанлари доктори, профессор; Палуанова Ҳалифа Дарибаевна, филология фанлари доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Фарғона давлат университети. 
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади таржиманинг коммуникатив-прагматик хусусиятларини романтизм даври ижодкорлари, хусусан, Роберт Бёрнс поезияси мисолида бадиий услуб, билвосита (рус тили орқали) ва бевосита (аслият матнидан) таржима кесимида таҳлил қилиш ва тегишли тавсиялар бериш каби масалалардан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
поетик таржиманинг консептуал асоси сифатида дискурсив реконструксия тамойили олиниб, у шеърий матнга хос бўлган коммуникатив-прагматик жиҳатларни адекват тарзда ифодалаш, яъни муаллифлик коммуникатив ниятини, эмоционал оҳанг, стилистик доминанталарни қайта тиклаш орқали нафақат семантик эквивалентликни, балки матннинг коммуникатив динамизми ва эстетик интегралини ҳам сақлаб қолишни таъминлаши асосланган;
поетик дискурсда муаллифнинг индивидуал услуби билан таржимоннинг ижодий интерпретацияси ўртасидаги стилистик ва экспрессив тафовутлар (лексик танлов, синтактик қурилиш, ритм ва оҳанг, образлилик ва метафорика, экспрессивлик даражаси, прагматик функсиялар, стилистик доминанталар) лингвопоетик нуқтаи назардан таҳлил қилиниб, бу жараёнда таржимоннинг эстетик қарашлари, профессионал компетенсияси ва нутқий позициясининг роли аниқланган;
Роберт Бёрнс поезияси таржимаси орқали шеърий матнни инглиз тилидан ўзбек тилига ўгириш стратегиялари илк бор тизимли равишда беш мувозанат модели кесимида (мазмуний, функсионал, структурал, прагматик ва стилистик) асослаб берилди ва ҳар бир моделда ўзаро мосликни таъминловчи тил воситалари, таржима стратегиялари ва адекватлик мезонлари далилланган;
Роберт Бёрнс поезиясининг ўзбекча таржималарида оҳанг, қофия, вазн ва ритмни қайта яратишнинг поетик имкониятлари ва ўзбек шеърий тизимининг ўзига хос метрик қонуниятлари инглиз поетикасига мослаштирилганлик даражаси аниқланиб, аслият матнидаги миллий коннотациялар, ижтимоий-маданий рамзийлик ва нутқ реалиялари ўзбекча талқинда қандай ифодаланганлиги лингвокултурологик таҳлил асосида исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Диссертацияда ишлаб чиқилган назарий ва амалий хулоса, тавсия ва ишланмалар асосида:
поетик таржима жараёнида дискурсив реконструксия тамойили консептуал асос сифатида шеърий матннинг коммуникатив-прагматик хоссаларини таржимада адекват тарзда ифодалаш, яъни муаллифлик коммуникатив ниятини, эмоционал интонацияни, стилистик устуворликларни таржима тилида қайта тиклаш стратегияси эканлиги хусусидаги мулоҳазалардан инглиз маданиятига оид поетик образларни ўзбек талабалари учун тушунарли шаклда қабул қилиниш механизмларини ишлаб чиқишда фойдаланилган. Шунингдек,таржимада поетик воситаларнинг эквивалент трансформацияси, хусусан, метафора, инверсия, параллелизм каби стилистик воситаларни адекват тарзда берилишига оид хулосалардан Қарши давлат университетида 2021-2023 йилларда амалга оширилган лойиҳа шифри СУЗ-800-21ГР-3181, шартнома рақами ВҲ33594913 бўлган “Реинфорcинг Энглиш Лангуаге cомпетенcе ат Карши Стате Университй” номли халқаро грант лойиҳаси доирасида диссертация материаллари қўлланилган (Қарши давлат университетининг 2025 йил, 19-май 04-2018 сонли маълумотномаси). Натижада инглиз тилини лойиҳа доирасида ўқитишда аънанавий шакллардан чиқиб, бадиий таржима соҳасидаги инновацияларга асосланган ҳамда маданиятлараро ҳамда тиллараро ҳамкорлик ва ўзаро тушунишни ўз ичига олган коммуникатив-амалий топшириқлар, ижодий ёзма ишлар, матнли машқлар татбиқ этилди ва шу асосда лисоний, бадиий тафаккур ва нутқий ижодкорликни шаклланишига хизмат қилувчи ёндашувлар тизими ишлаб чиқилди;
    поетик дискурсда муаллифнинг индивидуал услуби билан таржимоннинг ижодий интерпретацияси ўртасидаги стилистик ва экспрессив тафовутлар (лексик танлов, синтактик қурилиш, ритм ва оҳанг, образлилик ва метафорика, экспрессивлик даражаси, прагматик функсиялар, стилистик доминанталар) лингвопоетик нуқтаи назардан таҳлили ва бу жараёнда таржимоннинг эстетик қарашлари, профессионал компетенсияси ва нутқий позициясининг роли хусусидаги илмий хулосалардан 2023-2025 йилларда Ўзбекистон журналистика ва оммавий коммуникациялар университетида амалга оширилаётган АЛ-672205602 рақамли “Кўзи ожизлар учун спеллинг аудио диcтионарй” номли лойиҳа доирасида фойдаланилган (Ўзбекистон журналистика ва оммавий коммуникациялар университетининг 2025-йил 14-апрел 04-03/317 сонли маълумотномаси). Натижада, фойдаланувчи интерфейси ва эшитиш материали ўртасидаги уйғунликни таъминлашга йўналтирилган лингвистик тавсиялар ишлаб чиқишда ва аудио ресурслар орқали тингловчилар нутқини янада аниқроқ англашига хизмат қилувчи тавсиялар ишлаб чиқишда илмий асос бўлиб хизмат қилган. 
    Роберт Бёрнс поезияси таржимаси орқали шеърий матнни инглиз тилидан ўзбек тилига ўгириш стратегиялари тизимли равишда беш мувозанат модели кесимида (мазмуний, функсионал, структурал, прагматик ва стилистик) асосланганлиги ва ҳар бир моделда ўзаро мосликни таъминловчи тил воситалари, таржима стратегиялари ва адекватлик мезонлари тўғрисидаги материаллар ва илмий хулосалардан Германиядаги А&А Аусбилдунг унд Арбеит Плус ГмбҲ илмий тадқиқот марказида амалга оширилган тадқиқот лойиҳаларида фойдаланилган (А&А Аусбилдунг унд Арбеит Плус ГмбҲ илмий тадқиқот марказининг 2025-йил 28-март маълумотномаси). Мазкур илмий-амалий интеграция натижасида таълим марказининг ўқув материаллари бойитилиб, бадиий таржима асосидаги коммуникатив методика билан уйғунлаштирилган ҳолда юқори самарадорликка эришилди. 
    Роберт Бёрнс поезиясининг ўзбекча таржималарида оҳанг, қофия, вазн ва ритмни қайта яратишнинг поетик имкониятлари ва ўзбек шеърий тизимининг ўзига хос метрик қонуниятлари инглиз поетикасига мослаштирилганлик даражаси аниқланганлиги, аслият матнидаги миллий коннотациялар, ижтимоий-маданий рамзийлик ва нутқ реалиялари ўзбекча талқинда қандай ифодаланганлиги оид таҳлилий  фикрлари  ва  назарий хулосаларидан  “Маданият ва маърифат”  телеканалининг  “Агар”  дастури ссенарийсини  тайёрлашда  фойдаланилган (Ўзбекистон  Миллий телерадиокомпаниясининг  2025-йил  23-июн 01-20/475 сонли маълумотномаси). Натижада диссертация материаллари телетомошабинларни  инглиз тилидаги шеърларининг ўзбек тилига таржима қилишдаги  ўзига хос  хусусиятлари, фарқли ва ўхшаш жиҳатлари билан таништиришда муҳим аҳамият касб этган.