To‘raqulova Dilrabo Chori qizining falsafa doktori (PhD) dissertatsiya himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar:
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi):
“O‘zbekcha hikoyalarning koreyscha tarjimalarida muqobilsiz lekcikaning ifodalanishi” mavzusidagi 10.00.06 – “Qiyosiy adabiyotshunoslik, chog‘ishtirma tilshunoslik va tarjimashunoslik” (filologiya fanlari) 
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2023.2.PhD/Fil3584.
Ilmiy rahbar: Xodjaeva Nilufar Bekmuratovna, filologiya fanlari bo‘yicha falsafa doktori (PhD), dotsent 
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Samarqand davlat chet tillari instituti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: Toshkent davlat sharqshunoslik universiteti, DSc.03/30.12.2019.Fil.21.01.
Rasmiy opponentlar: Xomidov Xayrulla Xudoyorovich, filologiya fanlari doktori, professor; Kalanova Dilnoza Temurovna filologiya fanlari bo‘yicha falsafa doktori (PhD), dotsent.
Yetakchi tashkilot: O‘zbekiston Respublikasi Fanlar akademiyasi O‘zbek tili, adabiyoti va folklori instituti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqot maqsadi o‘zbek tilidan koreys tiliga badiiy tarjimada muqobilsiz leksikaning umumfilologik xususiyatlarini o‘rganish.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi quyidagilardan iborat:
muqobilsiz lekcika tushunchasi va uni tasniflash masalasi har tomonlama yoritilib, lekcik, semantik, struktur, stilistik, pragmatik hamda semiotik mezonlarga asoslangan tasniflar mavjudligi ilmiy jihatdan asoslab berildi. Bu orqali muqobilsiz lekcika kategoriyalarini bir necha lingvistik jihatlarga ko‘ra tasniflash mumkinligi isbotlandi;
turli tarjimashunoslik maktablarining muqobilsiz lekcikaga doir yondashuvlari qiyoslandi, rus tarjimashunosligida bunday birliklar lekcik-semantik, struktur, stilistik va semiotik nuqtai nazardan o‘rganib kelingani ko‘rsatildi. Koreys tarjimashunosligida esa muqobilsiz lekcika hodisasi asosan tarjima jarayonida paydo bo‘lib, uning kelib chiqishiga madaniy, semantik, uslubiy, morfologik va funksional tafovutlar sabab bo‘lishi ilmiy dalillandi;
muqobilsiz lekcika tarkibiga kiruvchi realiya komponentlari oziq-ovqat va milliy taom nomlari, kiyim-kechak, ro‘zg‘or buyumlari, diniy istilohlar, iboralarning tarjimadagi o‘rni belgilandi. Mazkur birliklar tarjimasida qo‘llangan transliteratsiya, muqobil, ekvivalent topish, izohli tarjima, umumlashtirish, tushirib qoldirish va so‘zma-so‘z tarjima kabi usullari faolligi aniqlandi;
muqobilsiz lekcikaning referensial, pragmatik hamda alternativ kabi asosiy turlari tasniflandi. Shuningdek, referensial muqobilsiz lekcik birliklardan: realiyalar, lakuna va frazeologizmlar; pragmatik muqobilsiz lekcik birliklardan: qarg‘ish, duo, maqtov so‘zlar; alternativ muqobilsiz lekcik birliklardan: taponim va antroponimlar aniqlandi. 
IV.Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi. O‘zbekcha hikoyalarning koreyscha tarjimasida muqobilsiz leksikaning ifodalanishi tadqiqi yuzasidan olingan ilmiy natijalar asosida:
ushbu tadqiqot natijalari O‘zbekiston Yozuvchilar uyushmasining Badiiy tarjima kengashi hisobot yig‘ilishlarida, Koreya Respublikasining Kvangju shahrida o‘tkazilgan yozuvchi adiblarning IX xalqaro kongressi tadbirlarida hamda yosh ijodkorlar to‘garagi mahorat darslarida faol qo‘llanildi (O‘zbekiston Yozuvchilar uyushmasining 2024-yil 20-maydagi 01-03/589-son ma’lumotnomasi). Natijada yosh tarjimonlar, ijodkorlar va tadqiqotchilarda o‘zbek nasrining zamonaviy badiiy izlanishlari hamda muqobilsiz leksikaning tarjimasi sohasida zarur bilim va ko‘nikmalar shakllanishiga xizmat qilgan;
o‘zbekchadan koreyschaga badiiy tarjimada muqobilsiz leksika tarkibiga kiruvchi realiya komponentlarining milliy oziq-ovqat va taom nomlari, kiyim-kechak, ro‘zg‘or buyumlari, diniy istilohlar, iboralarning tarjimadagi o‘rni belgilandi. Mazkur birliklarni boshqa tilga o‘girish jarayonida qo‘llangan transliteratsiya, muqobil ekvivalent topish, izohli tarjima, umumlashtirish, tushirib qoldirish va so‘zma-so‘z tarjima kabi usullar tizimli ravishda aniqlab berildi. Bu ilmiy xulosalar “Yoshlar teleradiokanali” ijodkorlari tomonidan tayyorlangan “Innovatsiya” dasturida keng qo‘llanilib, tayyorlangan material mazmunining boyligi va tinglovchilarga dalillar asosida etkazilishi uchun zamin yaratdi (O‘zbekiston milliy teleradiokompaniyasi “Yoshlar” teleradiokanalining 2024-yil 17-maydagi 14-05-69/1-son ma’lumotnomasi). Natijada efirga uzatilgan namoyishlarning ilmiy dalillarga boy bo‘lishi va ilmiy-ommbopligini ta’minlagan;
o‘zbek hikoyalarining koreys tiliga tarjimasida muqobilsiz leksikaning tarjima qilish usullari, muqobilsiz leksikani tarjimada berish bilan bog‘liq xulosalardan Koreya Respublikasining Honam universiteti tarjima yo‘nalishlari tadqiqotchilari uchun ilmiy ma’ruza materiallari tayyorlashda foydalanildi (Koreya Respublikasi Honam universitetining 2024-yil 29-maydagi  ma’lumotnomasi). Ushbu ilmiy hamkorlik O‘zbekiston va Koreya Respublikasi o‘rtasida malakali tarjimon mutaxassislarni tayyorlash va tarjimashunoslik sohasida ilmiy aloqalarni mustahkamlashga xizmat qilmoqda. Natijada, dissertatsiya joriy etilgan ilmiy natijalar va ishlab chiqilgan metodik tavsiyalar tarjima amaliyotining sifatini oshirish, madaniyatlararo muloqotni rivojlantirish hamda o‘zbek-koreys tarjimashunoslik maktabi rivojiga muhim hissa qo‘shmoqda.