Филиппова Олга Игоревнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар. 
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Инглиз тилидаги бадиий матнда ортиқчалик когнитив категорияси”; 10.00.04 – Европа, Америка ва Австралия халқлари тили ва адабиёти.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2024.3.PhD/Fil5009
Илмий раҳбар: Ашурова Дилярам Умаровна, филология фанлари доктори (DSc), профессор
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон давлат жаҳон тиллари университети
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Мирзо Улуғбек номидаги Ўзбекистон Миллий университети, DSc.03/30.12.2019.Fil.01.10.
Расмий оппонентлар: Н.А. Садуллаева, филология фанлари доктори, доцент; Музаффарова Луиза Умаровна, филология фанлари номзоди, доцент 
Етакчи ташкилот: Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университети. 
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик. 
II. Тадқиқотнинг мақсади бадиий матнда ортиқчалик категориясининг когнитив моҳиятини асослаш, унинг функсионал ва консептуал аҳамиятини аниқлаш.
Мақсадга эришиш, қуйидаги тадқиқот вазифаларининг бажарилишини назарда тутади:
ортиқчалик категориясининг бадиий матндаги когнитив-стилистик мақомини, ортиқчалик лисоний воситаларининг бадиий матн консептлари ва консептосфераси қурилишида тутган ўрнини далиллаш;
бадиий матнда ортиқчалик категориясининг лисоний репрезентацияси (қайта ифодаланиш)нинг асосий турларини аниқлаш; 
когнитив илгари суриш назарияси, фрейм семантикаси ва консептуал интеграция аспектида ортиқчалик воситаларининг когнитив репрезентацияси (қайта ифодаланиш) хусусиятларини ўрганиш;
бадиий матнда ортиқчалик воситаларининг функсионал аҳамиятини асослаш.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагиларда намоён бўлади:
ортиқчалик бошқа матн категориялари қаторида бадиий матннинг энг муҳим категорияларидан бири эканлиги исботланди, чунки айнан ортиқчаликда бадиий матнга хос барча хусусиятлар акс этади: интенсионаллик, коҳезия, коҳеренсия, экспрессивлик, субектив баҳо модаллиги;
инглиз тилидаги бадиий матнда ортиқчалик воситалари сифатида калит сўзлар, такрорлар, перифразалар, рамзлар, градация ҳамда стилистик воситаларнинг конвергенсияси аниқланиб, уларнинг когнитив-стилистик ва функсионал хусусиятлари асослаб берилди;
ортиқчалик категориясининг когнитив-консептуал ва когнитив-стилистик моҳияти қуйидагича асосланди: а) бадиий матндаги стилистик ва консептуал аҳамияти; б) бадиий консептлар ва консептосфераларнинг конструксиясидаги роли; c) когнитив жараёнда бирор ғояни илгари суришдаги иштироки; д) фрейм орқали талқин қилишнинг мақсадга мувофиқлиги; э) бадиий матнда фаолият юритиш жараёнида ортиқчалик воситаларининг консептуал интеграцияси доирасида;
ортиқчалик категориясининг функсионал аҳамияти исботланди, бу эса унинг яримфунксионаллиги – стилистик, коммуникатив-прагматик, когнитив ва социомаданий функсияларнинг ўзаро таъсирида намоён бўлади.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Бадиий матнда ортиқча категориянинг когнитив аҳамиятини ўрганиш натижасида олинган назарий қоидалар ва амалий натижалар қуйидаги жараёнларда қўлланилган: 
ортиқчалик категориясининг когнитив-консептуал ва когнитив-услубий моҳияти ҳақидаги қоидалар “Инглиз тили мактаб фани сифатида” номли халқаро илмий-тадқиқот лойиҳаси (грант рақами 1683580) доирасида жорий этилди. Мазкур лойиҳа Буюк Британия Кенгаши (Бритиш Cоунcил) томонидан қўллаб-қувватланган бўлиб, 2020–2022-йилларда ЎзДЖТУнинг “Лингвистика ва инглиз адабиёти” кафедрасида амалга оширилган (ЎзДЖТУнинг 2025-йил 7-февралдаги 04-01/660-сонли маълумотномаси). Лойиҳа доирасида қуйидаги илмий натижалар тақдим этилди: ортиқчалик категориясининг когнитив-консептуал моҳияти, яъни унинг бадиий матндаги консептуал аҳамияти; унинг бадиий тушунчалар ва бадиий матн консептосферасини шакллантиришдаги ўрни; уни юзага чиқаришдаги когнитив тамойиллар билан боғлиқлиги. Лойиҳа доирасида ортиқчалик категориясини ўрганишда рамка назарияси ва унинг таҳлили, шунингдек, бадиий матнда ортиқчаликнинг когнитив интеграция механизмини асослашга оид илмий фикрлар, хулосалар, таклифлар ва амалий натижалар ишлаб чиқилган. Натижада, лойиҳа доирасида шаклланган хулосалар ҳамда тавсиялар назарий ва амалий материалларни тайёрлашда муҳим манба сифатида хизмат қилган.
ортиқчалик категорияси бошқа категориялар қатори бадиий матннинг энг муҳим таркибий қисмларидан бири эканлиги, шунингдек, ортиқчаликнинг полифунксионаллиги ҳақидаги қоидалар Эрасмус+ дастурининг ИCМ, КА-107 — Интернатионал Cредит Мобилитй бетwеен Эуропеан Унион анд Узбекистан ҲЕИс (грант рақами 2020-1-УК01-КА107-078419, 2022–2023-йиллар) лойиҳаси доирасида “Лингвистика ва инглиз адабиёти” кафедрасида амалга оширилган халқаро амалий илмий-тадқиқот лойиҳасида қўлланилди (ЎзДЖТУнинг 2025-йил 7-февралдаги 04-01/659-сонли маълумотномаси). Лойиҳа доирасида қуйидаги илмий натижалар тасдиқланди: ортиқчалик — адабий матннинг энг муҳим категорияларидан бири бўлиб, у бир қатор стилистик категориялар (ҳиссийлик, тасвирийлик, баҳолаш, ифодаланиш, лингвокреативлик ва бошқалар) билан узвий боғлиқдир. Ортиқчалик воситалари когнитив, услубий ва функсионал хусусиятларга эга бўлиб, унинг функсионал аҳамияти яримфунксионаллик хусусияти билан белгиланади. Шу билан бирга, у услубий, коммуникатив-прагматик, билиш ва социомаданий вазифаларнинг ўзаро таъсирида намоён бўлади. Тадқиқот натижаларининг самарадорлиги ва улар асосида ишлаб чиқилган тавсияларни амалиётга жорий этиш бўйича эришилган ижобий натижалар лойиҳа ҳисоботларида ўз аксини топган.
ортиқчалик воситаларининг когнитив-услубий ва функсионал хусусиятлари ҳақидаги қоидалар 2022–2023-йилларда Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университети томонидан амалга оширилган “Ўзбек миллий маданиятига хос атамаларга бағишланган мақолалар базасини яратиш” мавзусидаги ИЛ-52 ТУР-21091433 лойиҳаси доирасида жорий этилди (ТДУОЙТнинг 2024-йил 27-ноябрдаги 01/6–3406-сонли маълумотномаси). Ушбу ишнинг илмий натижалари, жумладан ортиқчалик категориясининг когнитив-консептуал моҳияти, унинг бадиий матндаги ўрни, адабий консептлар ва бадиий матн консептосферасини шакллантиришдаги роли, фрейм интерпретациясининг зарурлиги, шунингдек, бадиий матннинг функсионал жараёнида ортиқчалик воситаларининг консептуал интеграцияси ҳақидаги фикрлар билан бойитилган.