Назарова Гулбаҳор Пирмановнанинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): “Бўлажак таржимонларда гендерли ёндашув орқали социолингвистик компетенсияни шакллантиришнинг лингводидактик асослари (инглиз тили мисолида)” 13.00.02 – Таълим ва тарбия назарияси ва методикаси (инглиз тили) 
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: 1167
Илмий тадқиқот иши бажарилган муассаса номи: Бухоро давлат университети. 
Илмий маслаҳатчи: Атабоев Нозимжон Бобожон ўғли ф.ф.д. (DSc), профессор
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Бухоро давлат университети.  PhD.03/27.09.2024.Ped.72.09 
Расмий оппонентлар: п.ф.д. (DSc), профессор Сабирова Г.С., п.ф.д. (DSc), профессор Қўлдошев Р.А., п.ф.д. (DSc), доцент Кушиева Н.Х. 
Етакчи ташкилот: Чирчиқ давлат педагогика университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади бўлажак таржимонларда гендерли ёндашувга оид социолингвистик компетенсияни шакллантириш методикасини такомиллаштиришга доир таклиф ва тавсиялар ишлаб чиқишдан  иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қууидагилардан иборат:
гендерга оид фарқлиликнинг тил ва мулоқотга таъсири лингвистика, социолингвистика, псевдолингвистика, антропология ҳамда диалектология соҳалари олиб борилган уч босқичли тадқиқотлар тарихи тил ва гендер ўзаро муносабатига доир назарий қарашларнинг “дефицит”, “доминантлик”, “фарқ”, “дискурсив”, “аффеcтив”, “фасилитатив”, “референсиал” каби нутқ моделлари негизида асосланиши очиб берилган;
социолингвистик компетенсия бўлажак таржимонларнинг асосий малака талаби ва мажбурий касбий қобилияти сифатида эътироф этилиб, унинг лингвистик, экстралингвистик, трансфер, профессионал, психофизиологик ҳамда стратегик субкомпетенсиялар тизимидаги ўрни таржимонлик фаолиятининг муҳим компоненти сифатида асосланиб, гендер фарқлиликка оид социолингвистик компетенсияларни шакллантириш жараёнида ижтимоий-маданий, психологик, таълим ва тил муҳити, лингвистик омиллар, оммавий ахборот воситалари ҳамда интернетнинг роли устиворлиги асосланган; 
 гендер компетенсиясини ривожлантиришга қаратилган ўқув моделининг самарадорлиги илмий жиҳатдан асосланиб, экспериментал гуруҳда социолингвистик билимлар, хусусан гендер сезувчанликнинг сезиларли даражада ошгани статистик ва график таҳлиллар орқали ўрганилиб, гендер стереотиплари, нейтрал тил бирликлари ва маданиятга хос нутқ услубларини ўрганишга йўналтирилган машқлар тизими ишлаб чиқилган;
бўлажак таржимонларда гендер фарқлиликка оид социолингвистик компетенсияни ривожлантириш модели ишлаб чиқилиб, таржимонлар тайёрловчи олий таълим муассасалари ўқув дастурлари, хусусан “Таржимада маданиятлараро мулоқот” ва “Амалий таржима” фанлари мазмунида гендер фарқлиликка оид социолингвистик компетенсияни ривожлантиришга йўналтирилган мавзулар тизими ишлаб чиқилган ҳамда уларнинг дастурий-методик таъминоти  такомиллаштирилган;
бўлажак таржимонларда гендер фарқлиликка оид социолингвистик компетенсияни ривожлантиришга қаратилган модел гендерга оид тилда қўлланиладиган услубларни контрастив таҳлил қилиш, гендер контекстида ролли ўйинлар, гендер жиҳатдан холис тилга таржима машқлари, корпус асосида гендерга оид нутқни таҳлил қилиш, оммавий ахборот воситалари матнларини танқидий дискурс таҳлили (Cритиcал Дисcоурсе Аналйсис) асосида ўрганиш, прагматик қиёсий машқларни амалга оширишни ўз ичига олган олти компонентли метод ва топшириқлар тизими асосида ишлаб чиқилиб, унинг самарадорлиги математик-статистик таҳлиллар асосида исботланган.
IV.Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Бўлажак таржимонларни тайёрлаш жараёнида гендер ёндашувга оид социолингвистик компетенсиясини шакллантириш методологияси бўйича ўтказилган тадқиқот натижалари асосида:
гендерга оид фарқлиликнинг тил ва мулоқотга таъсири лингвистика, социолингвистика, псевдолингвистика, антропология ҳамда диалектология доирасида олиб борилган  тадқиқотлар тарихи тил ва гендер ўзаро муносабатига доир назарий қарашларнинг “дефицит”, “доминантлик”, “фарқ”, “дискурсив”, “аффеcтив”, “фасилитатив”, “референсиал” каби нутқ моделлари негизида асосланиши доир назарий хулосалардан “Умрбоқий мерос” Ўзбекистон маданияти ва санъати таргʻибот марказида бажарилган 81-12/202 - “Миллий қадриятлар ёшлар ардоғида” мавзусидаги фундаментал лойиҳасида фойдаланилган (“Умрбоқий мерос” Ўзбекистон маданияти ва санъати тарғибот Марказининг 2025-йил 20-июндаги № МЛ01/01-44-сон маълумотномаси). Натижада бўлажак таржимонларни тайёрлаш жараёнида гендер ёндашувга оид социолингвистик компетенсиясини шакллантириш методологияси имкониятлари кенгайган;
    социолингвистик компетенсия бўлажак таржимонларнинг асосий малака талаби ва мажбурий касбий қобилияти сифатида эътироф этилиб, унинг лингвистик, экстралингвистик, трансфер, профессионал, психофизиологик ҳамда стратегик субкомпетенсиялар тизимидаги ўрни таржимонлик фаолиятининг муҳим компоненти сифатида асосланиб, гендер фарқлиликка оид социолингвистик компетенсияларни шакллантириш жараёнида ижтимоий-маданий, психологик, таълим ва тил муҳити, лингвистик омиллар, оммавий ахборот воситалари ҳамда интернетнинг роли устиворлигига оид назарий хулосалардан АҚШнинг Мичиган давлат университетида ўтказилган Еттинчи Йиллик Халқаро Илмий Кўргазмани ташкил этишда фойдаланилган (Мичиган давлат университетининг 2023-йил 12-апрелдаги маълумотномаси). Натижада бўлажак таржимонларни тайёрлаш жараёнида гендер ёндашувга оид социолингвистик компетенсиайни шакллантиришнинг лингводидактик жиҳатлари ва тамойилларни аниқлашга эришилган; 
гендер компетенсиясини ривожлантиришга қаратилган ўқув моделининг самарадорлиги илмий жиҳатдан асосланиб, экспериментал гуруҳда социолингвистик билимлар, хусусан гендер сезувчанликнинг сезиларли даражада ошгани статистик ва график таҳлиллар орқали ўрганилиб, гендер стереотиплари, нейтрал тил бирликлари ва маданиятга хос нутқ услубларини ўрганишга йўналтирилган машқлар тизими билан боғлиқ хулоса ва натижалардан “Шижоатли аёл” ижтимоий ҳимоя ва экология  марказида Швецариянинг Ўзбекистондаги элчихонаси томонидан молиялаштирилган 8101370 - “Қишлоқ аёл ва қизларининг психологик ва агроекологик билимларини ошириш орқали гендер тенглигини таъминлаш” мавзуидаги лойиҳада фойдаланилган (“Шижоатли аёл” ижтимоий ҳимоя ва экология марказининг 2025-йил 20-июндаги №28-сон маълумотномаси) Натижада, социолингвистик компетенсия бўлажак таржимонларнинг асосий малака сифатидаги аҳамияти таржимонлик компетенсиясини оширишга хизмат қилган;
    бўлажак таржимонларда гендер фарқлиликка оид социолингвистик компетенсияни ривожлантириш модели ишлаб чиқилиб, таржимонлар тайёрловчи олий таълим муассасалари ўқув дастурлари, хусусан “Таржимада маданиятлараро мулоқот” ва “Амалий таржима” фанлари мазмунида гендер фарқлиликка оид социолингвистик компетенсияни ривожлантиришга йўналтирилган мавзулар тизими ишлаб чиқилган ҳамда уларнинг дастурий-методик таъминотига доир хулоса ва тавсиялардан “Чет тили ўқитишнинг интеграллашган курси” номли  дарслик яратишда фойдаланилган (Бухоро давлат университетининг 2025-йил 21-июндаги №3993-сон маълумотномаси). Натижада бўлажак таржимонларни социолингвистик компетенсияларини ривожлантиришнинг ўқув-услубий таъминотини такомиллаштиришга эришилган; 
         бўлажак таржимонларда гендер фарқлиликка оид социолингвистик компетенсияни ривожлантиришга қаратилган модел гендерга оид тилда қўлланиладиган услубларни контрастив таҳлил қилиш, гендер контекстида ролли ўйинлар, гендер жиҳатдан холис тилга таржима машқлари, корпус асосида гендерга оид нутқни таҳлил қилиш, оммавий ахборот воситалари матнларини когнитив дискурс таҳлили (Cогнитиве Дисcоурсе Аналйсис) асосида ўрганиш, прагматик қиёсий машқларни амалга оширишни ўз ичига олган олти компонентли метод ва топшириқлар тизими асосида ишлаб чиқилиб, унинг самарадорлиги математик-статистик таҳлиллар асосидаги хулоса ва натижалардан Бухоро вилоят телерадиокомпанияси “Бухоро” телеканалининг “Ассалом, Бухоро”, “Долзарб мавзу” коʻрсатувлари ҳамда “Нажот билимда” эшиттириши  ссенарийсини тузишда фойдаланилган  (Бухоро вилоят телерадиокомпаниясининг 2025-йил 24-июндаги № 01-09-140-сон маълумотномаси). Натижасида эса ушбу телекўрсатувлар учун тайёрланган материалларнинг мазмуни мукамаллаштирилиб, илмий далилларга бой бўлишига, кўрсатувнинг илмий-оммабоплик хусусияти оширилган.