Шоисоев Изатулло Кенжаевичнинг 
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража берадиган фан тармоғи): “Шимолий Уструшонанинг қадимги ва замонавий архитектурасига хос анъаналари”, 18.00.01–Архитектура назарияси ва тарихи. Архитектура ёдгорликларини таъмирлаш ва тиклаш (архитектура).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2022.2 DSc /А16. 
Илмий тадқиқот иши бажарилган муассаса номи: Тошкент архитектура-қурилиш университети.
Илмий маслаҳатчи: Маматмусаев Тохир Шайдулович, архитектура фанлари доктори (DSc), профессор. 
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тошкент архитектура-қурилиш университети ҳузуридаги PhD.03/08.05.2024.А.11.02 рақамли илмий кенгаш асосидаги Бир марталик илмий кенгаш. 
Расмий оппонентлар: Сулейманов Рустам Ҳамидович, тарих фанлари доктори, профессор; Зияев Абдуманноп Абдурахимович, архитектура фанлари доктори, профессор; Исмоилова Жаннат Ҳамидовна, тарих фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Камолиддин Бекзод номидаги Миллий рассомлик ва дизайн институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Шимолий Уструшона тарихий шаҳарлари ва архитектура ёдгорликларининг вужудга келиш ҳамда тараққий этиш босқичларини комплекс тарзда очиб бериш ва ушбу минтақанинг қадимги ва замонавий архитектурасига хос анъаналарни аниқлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги: 
Шимолий Уструшона ҳудудидаги қадимги ва ўрта асрларга мансуб Каттақиртепа (мил.авв. ИИИ-И а.а.) ҳамда Қўштепа шаҳри (мил. авв. ИВ-И а.а.), Эски Ховос шаҳарчаси (мил.авв. ИИ - мил. И а.а.) ва ҳудудидаги аҳоли турар-жойлари (Қўштепа, Қўштепа 1, Эски Ховос)нинг график қайта тиклаш таклиф лойиҳалари ишлаб чиқилган;
Шимолий Уструшона ҳудудида илк шаҳарлар милоддан аввалги ВИИ асрларда вужудга кела бошлаганлиги, улар икки қисм (арк ва шаҳристон)дан иборат бўлганлиги (Нуртепа, Қўштепа 1, Каттақиртепа), ўрта асрларда шаҳарлар ҳудудий жиҳатдан кенгайиб уч қисмли (арк, шаҳристон ва рабод) (Қўштепа, Эски Ховос, Нурота “Хушкат”) тарзда таркиб топганлиги асосланган;  
ўрганилаётган ҳудуддаги Қалиятепа ёдгорлиги (мил. авв. ИВ-ХИИ, мил. ХВ—ХВИ а.а.) ва Жиззах ўрдаси (Х аср), қадимги Саклар календари (мил. авв. ИВ – мил. И аср) шаҳарларининг ривожланиши юзасидан график қайта тиклаш таклиф лойиҳалари архив маълумотлари асосида ишлаб чиқилган;
ХХ асрда Мирзачўлда олиб борилган ирригация ва ерларни ўзлаштирилиш жараёнлари 4 босқичда амалга оширилганлиги, жумладан: И босқич - 1897-1916 йиллар (ҳозирги Сирдарё, Сайҳунобод, Гулистон ва Боёвут туманлари), ИИ босқич - 1918-1929 йиллар (Янгиер шаҳри, Мирзаобод тумани), ИИИ босқич - 1939-1954 йиллар (Оқолтин ва Сардоба туманлари), ИВ босқич - 1956-1963 йиллар (Оқолтин тумани)да олиб борилганлиги аниқланган; 
Мирзачўл ҳудудида вужудга келган рус қишлоқларининг баъзилари темир йўл линияларини қўриқлаш (Духовский-ҳозирги Гулистон шаҳри 1-2 мавзелари атрофи) ва Буюк Князнинг отлиқ йилқиларини асраш (Конно-гвардейский-ҳозирги Гулистон туманидаги Кўнчи қишлоғи) сабаблари натижасида шаклланганлиги, ҳудуддаги қолган қишлоқлар жойлашувига кўра темир йўл ёқасида (Сир-Даринский-ҳозирги Сирдарё шаҳри ҳудуди, Алексевский - ҳозирги Бахт шаҳри яқинидаги қишлоқ, Спасский- ҳозирги Гулистон шаҳри Дўстлик қўрғони, Духовский- ҳозирги Гулистон шаҳри 1-2 мавзелари атрофи) ва Сирдарё бўйида (Надежденский - ҳозирги Гулистон туманидаги Бешбулоқ қишлоғи, Николаевский - ҳозирги Бекобод туманидаги Ачамайли қишлоғи, Верхний Волинский – ҳозирги Сайҳунобод тумани маркази бўлган Сайҳун шаҳарчаси, Нижний Волинский – ҳозирги Сайҳунобод тумани маркази бўлган Сайҳун шаҳарчаси, Романовский – ҳозирги Гулистон туманидаги Дехқонобод шаҳарчаси, Обетованний – ҳозирги Сайҳунобод тумани Гулистон қишлоғи, Стретенский – ҳозирги Бекобод туманидаги қишлоқ) шаклланганлиги аниқланган;
ўрганилаётган ҳудудда шамолнинг кучли эсиши ва ёмғир йўналишининг шарқий тарафдан эканлиги сабабли якка тартибдаги турар-уйлар асосан шарқий, жанубий-шарқий ҳудудларга тескари ҳолатда қурилганлиги, кўп қаватли турар-уйлар қурилиши 1930 йилда Бекобод шаҳрида бошланганлиги асосланган;
Мирзачўлда Чор Россияси ва советлар даврида саноат, иқтисодий, энергетика шаҳарлари шаклланганлиги, жумладан 1890 йилда “Хилкова” саноат шаҳри (ҳозирги Бекобод шаҳри), 1907 йилда Сирдарё иқтисодий шаҳри, 1940 йилда Ширин энергетика шаҳарчаси вужудга келганлиги ва улар йиллар мобайнида кенгайиб борганлиги асосланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Мирзачўл архитектурасининг вужудга келиш ва тараққий этиш жараёнлари бўйича олинган илмий натижалар асосида:
Шимолий Уструшона ҳудудида илк шаҳарлар милоддан аввалги ВИИ асрларда вужудга кела бошлаганлиги, улар икки қисм (арк ва шаҳристон)дан иборат бўлганлиги (Нуртепа, Қўштепа 1, Каттақиртепа), ўрта асрларда шаҳарлар ҳудудий жиҳатдан кенгайиб уч қисмли (арк, шаҳристон ва рабод) (Қўштепа, Эски Ховос, Нурота “Хушкат”) тарзда таркиб топганлиги ҳамда Қалиятепа ёдгорлиги (мил. авв. ИВ-ХИИ, мил. ХВ—ХВИ а.а.) ва Жиззах ўрдаси (Х аср), қадимги Саклар календари (мил. авв. ИВ – мил. И аср) шаҳарларининг ривожланиши юзасидан ҳудудда илк ўрта асрлар даври ҳолатини график ва видеоролик шаклида берилганлиги, илк ўрта асрлардаги аҳоли турар-жойлари юзасидан таклиф лойиҳалари Ўзбекистон Республикаси Маданий мерос агентлиги томонидан объектларнинг реконструксия лойиҳаларини бажариш амалиётига жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Маданий мерос агентлигининг 2022 йил 22 ноябрдаги 02-06/3925-сон маълумотномаси). Натижада тарихий ёдгорликларни сақлаш, таъмирлаш, қайта тиклаш ва модернизациялаш лойиҳаларини бажариш имконияти ошган; 
ХХ асрда Мирзачўлда олиб борилган ирригация ва ерларни ўзлаштирилиш жараёнлари 4 босқичда амалга оширилганлиги, жумладан: И босқич - 1897-1916 йиллар (ҳозирги Сирдарё, Сайҳунобод, Гулистон ва Боёвут туманлари), ИИ босқич - 1918-1929 йиллар (Янгиер шаҳри, Мирзаобод тумани), ИИИ босқич - 1939-1954 йиллар (Оқолтин ва Сардоба туманлари), ИВ босқич - 1956-1963 йиллар (Оқолтин тумани) ҳамда тадқиқот доирасида ишлаб чиқилган график реконструксия таклиф лойиҳалари Ўзбекистон Республикаси Маданий мерос агентлигининг лойиҳалаш фаолиятида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Маданий мерос агентлигининг 2022 йил 22 ноябрдаги 02-06/3926-сон маълумотномаси). Натижада “Архитектура ёдгорликлари реконструксияси ва реставрацияси” таълим йўналиши талабалари учун ўқув қўлланмалар, дарсликлар яратишда, моддий маданиятни ёритишда, олий ўқув юртлари ҳамда мутахассислар учун малака ошириш курсларида семинарлар ташкил этиш учун фойдаланишга эришилган;
Мирзачўл ҳудудида вужудга келган рус қишлоқларининг баъзилари темир йўл линияларини қўриқлаш (Духовский-ҳозирги Гулистон шаҳри 1-2 мавзелари атрофи) ва Буюк Князнинг отлиқ йилқиларини асраш (Конно-гвардейский-ҳозирги Гулистон туманидаги Кўнчи қишлоғи) сабаблари натижасида шаклланганлиги, ҳудуддаги қолган қишлоқлар жойлашувига кўра темир йўл ёқасида (Сир-Даринский-ҳозирги Сирдарё шаҳри ҳудуди, Алексевский - ҳозирги Бахт шаҳри яқинидаги қишлоқ, Спасский- ҳозирги Гулистон шаҳри Дўстлик қўрғони, Духовский- ҳозирги Гулистон шаҳри 1-2 мавзелари атрофи) ва Сирдарё бўйида (Надежденский - ҳозирги Гулистон туманидаги Бешбулоқ қишлоғи, Николаевский - ҳозирги Бекобод туманидаги Ачамайли қишлоғи, Верхний Волинский – ҳозирги Сайҳунобод тумани маркази бўлган Сайҳун шаҳарчаси, Нижний Волинский – ҳозирги Сайҳунобод тумани маркази бўлган Сайҳун шаҳарчаси, Романовский – ҳозирги Гулистон туманидаги Дехқонобод шаҳарчаси, Обетованний – ҳозирги Сайҳунобод тумани Гулистон қишлоғи, Стретенский – ҳозирги Бекобод туманидаги қишлоқ) шаклланганлиги каби йиғилган маълумотлар Сирдарё вилояти ҳокимлиги томонидан вилоят ҳудудининг тарихий жараёнларини баҳолаш ва  лойиҳаларни бажариш амалиётига жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Сирдарё вилояти ҳокимлигининг 2025 йил 14 июндаги 0/09-4934-сон маълумотномаси). Натижада ҳудуд бўйича тўпланган маълумотлар тарихий ёдгорликлари асосида ишлаб чиқилган маълумотлар ва тавсиялари олий таълим муассасалари талабаларига таълим беришда кенг фойдаланиш имконияти ошган;
Сирдарё вилояти ҳудудидаги қадимги ва ўрта асрларга мансуб Каттақиртепа (мил.авв. ИИИ-И а.а.) ва Қўштепа шаҳри (мил. авв. ИВ-И а.а.), Эски Ховос шаҳарчаси (мил.авв. ИИ - мил. И а.а.) ва ҳудудидаги аҳоли турар-жойлари (Қўштепа, Қўштепа 1, Эски Ховос)нинг археологик ёдгорликларининг график қайта тиклаш таклиф лойиҳалари архив маълумотлари асосида ишлаб чиқилганлиги ҳамда Сардоба туманидаги “Оғочли сардоба” меъморий обидасини сақлаш ва таъмирлаш йўлларини такомиллаштириш, ҳамда амалиётга тадбиқ қилиш бўйича олиб бораётган илмий-тадқиқот ишлари, ҳудуддаги турар-жойларини ўрта асрлар даври ҳолатини график тасвирлари, тарихий ёдгорликларнинг қурилиш маданиятини тўлиқ қамраб олган комплекс тадқиқоти натижалари Ўзбекистон Миллий телерадиокомпаниясининг “Абадият оралаб” кўрсатуви сенарийсини яратишда фойдаланилган (Ўзбекистон Миллий телерадиокомпаниясининг 2023 йил 14 августдаги 02-31-1214-сон маълумотномаси). Натижада Сирдарё вилояти Маданий мерос объектлари бўйича бажарган комплекс тадқиқоти лойиҳа материаллари моддий маданиятини ёритишга эришилган;
Мирзачўлда Чор Россияси ва советлар даврида саноат, иқтисодий, энергетика шаҳарлари шаклланганлиги, жумладан 1890 йилда “Хилкова” саноат шаҳри (ҳозирги Бекобод шаҳри), 1907 йилда Сирдарё иқтисодий шаҳри, 1940 йилда Ширин энергетика шаҳарчаси вужудга келганлиги ва улар йиллар мобайнида кенгайиб борганлиги бўйича  таклиф лойиҳалари Сирдарё вилояти ҳокимлиги томонидан объектларнинг реконструксия лойиҳаларини бажариш амалиётига жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Сирдарё вилояти ҳокимлигининг 2025 йил 14 июндаги 0/09-4934-сон маълумотномаси). Натижада архив маълумотлари асосида ишлаб чиқилган ҳудуддаги тарихий ёдгорликларни сақлаш, таъмирлаш, қайта тиклаш ва модернизациялаш лойиҳаларини бажариш имконияти ошган.