Azimov Jumanazar Turg‘unovichning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon
I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): «Xitozan polimerining reaksiyaga moyilligini kondensatsiyalangan muhitlardagi molekulyar mexanizmlari», 01.04.06–Polimerlar fizikasi, 02.00.12–Nanokimyo, nanofizika va nanotexnologiya (fizika-matematika fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2017.2.PhD/FM26.
Ilmiy rahbar: Oksengendler Boris Leonidovich, fizika-matematika fanlari doktori, professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Polimerlar kimyosi va fizikasi instituti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasalar nomi, IK raqami: Polimerlar kimyosi va fizikasi instituti, DSc.27.06.2017.FM/K/T.36.01 raqamli ilmiy kengash asosidagi bir martalik ilmiy kengash.
Rasmiy opponentlar: Matrasulov Davron Urunovich fizika-matematika fanlari doktori, professor; Ibragimova El`vira Memetovna, fizika-matematika fanlari doktori.
Yetakchi tashkilot:O‘zbekiston Milliy universiteti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi: xitozanning reaksion qobiliyatini adsorbent yuzasi tabiatiga va o‘zaro ta’sirlashuv turining o‘zgarishiga bog‘liq holda molekulyar mexanizmlarini aniqlashdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
xitozanning reaksion qobiliyati mexanizmlari asosida yotuvchi oddiy fizikaviy va kimyoviy jarayonlar aniqlangan;
suvli eritmada xitozan bilan uglerodli nanotrubkani o‘zaro ta’sirlashuv energiyasini haroratga bog‘liq holda ma’lumotlar bo‘yicha makromolekulaning uglerodli nanotrubka sirtiga adsorbsiyasini entropiyaviy tavsifi aniqlangan;
ilk bor xitozan g‘ovagiga polimerli klubokni, ular orasidagi ion-dipol o‘zaro ta’sirlashuvini hisobga olib, termoadsorbsion model` yaratilgan hamda sorbsiya va desorbsiya jarayonlarini haroratga analitik bog‘liqligi isbotlangan;
ilk bor xitozanning o‘ziga xos molekulyar tuzilishini hisobga olib, bakterisid faolligini ikkita mexanizmini amalga oshish shartini o‘z ichiga olgan termodinamik model` ishlab chiqilgan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi.
Xitozan xossalaridan kelib chiqib, uning qo‘llanilishi bo‘yicha tadqiq qilishdan olingan natijalar asosida:
xitozanni uglerodli nanotrubka sirtiga adsorbsiya jarayonini aniqlash natijalari xorijiy ilmiy jurnallarda sirtlararo o‘zaro ta’sirlashuv turini aniqlashda foydalanilgan (Journal of Structural Chemistry, 2017. №40, ResearchGate. IF-0,57; Materials Chemistry and Physics, 2014. №40, ResearchGate. IF-2,52; Appleid Surface Science, 2015. №40, ResearchGate. IF-3,15). Ilmiy natijalarning qo‘llanilishi xitozan-grafen orasidagi o‘zaro ta’sirlashuv turini aniqlashga xizmat qilgan;
xitozan biopolimerining tuzilishini uning sorbsion xossasiga hamda bakterisid faolligiga ta’siri bo‘yicha olingan natijalar xorijiy ilmiy jurnallarda xitozanning ta’sir mexanizmlarini aniqlashda foydalanilgan (Appleid Surface Science, 2015. №40, ResearchGate. IF-3,15; Journal of Structural Chemistry, 2017. №40, ResearchGate. IF-0,57; Polymer Science, 2017. №1, Springer. IF-2,55). Ilmiy natijalarning qo‘llanilishi xitozanni bakteriya hujayralariga hamda noorganik moddalarga ta’sir mexanizmlarini aniqlash imkonini bergan;
Ural Federal universitetida e’tirof etilib, adsorbentlar bilan adsorbatlarning o‘zaro ta’sirlashuvini aniqlashda foydalanilgan (Ural Federal universitetning 2017 yil 16 oktyabrdagi 3305-32/51-son ma’lumotnomasi). Natijada xitozan yordamida adsorbat makromolekulasini o‘lchamlari bo‘yicha ajratib olishning samarali usulini yaratish imkonini bergan.
