Ха Наргиза Умаровнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Дипломатик нутқ лексикаси», 10.00.01 – Ўзбек тили (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2020.1.PhD/Fil1093.
Илмий раҳбар: Расулов Равшанхўжа, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент вилояти Чирчиқ давлат педагогика институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университети, DSc.03/30.12.2019.Fil.19.01.
Расмий оппонентлар: Собиров Абдулҳай Шукурович, филология фанлари доктори, профессор; Кўчимов Шуҳрат Норқизилович, филология фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Самарқанд давлат чет тиллар институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади ўзбек тили дипломатик нутқининг шаклий ва маъновий тузилишини белгилаш, таркибий компонентлари ва унинг ўзига хос хусусиятларини аниқлаш, дипломатик нутқ лексикасининг лексик – семантик муносабатларини систем-структур аспектда очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
дипломатик нутқнинг президент нутқи, дипломат нутқи, дипломатик доира вакиллари нутқи, расмий сафар чоғидаги дипломатик нутқ, хорижлик сайёҳлар нутқи, дипломатик ёзишмалар ва дипломатик ҳужжатлар каби дипломатик характердаги умумийликка эга бўлган олтита таркибий асосига аниқлик киритилган;
дипломатик нутқнинг мазмуний қурилиши бошланғич нуқтада ижобийлик, муаммо, ечим, таклифлар, ташаббуслар, вазифалар, фикрлар хилма-хиллиги ва якуний нуқтада миннатдорлик, умидворлик, тилаклар, шахсий таассуротлардан иборат эканлиги аниқланган;
дипломатик лавозим, дипломатик ҳужжат, дипломатик фаолият, дипломатик локаллик, дипломатик имтиёз, дипломатик анжуман, дипломатик нутқнинг мурожаат бирликлари, дипломатик муносабат, дипломатик келишув, дипломатик алоқа воситаси, дипломатик аъзолик, чегара дипломатияси, парламент дипломатияси, халқ дипломатияси, туризм дипломатияси, яшил дипломатия, спорт дипломатияси лексик-семантик гуруҳларининг парадигматик муносабатлари очиб берилган;
дипломатик нутқнинг фаол лексемалари қатори дипломат фаолият олиб бораётган давлат номи, давлат раҳбари исми, дипломатик миссия даврида мамлакатда юз берган муҳим ижтимоий воқеанинг номи – ономастикага оид лексемалар, аббревиациялар, эмоционал - экспрессив сўзлар, пресуппозиция ҳодисаси орқали англанадиган сўзлар эканлиги аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Ўзбек тили дипломатик нутқи таснифи, дипломатик нутқ лексикасининг структур таҳлили бўйича олинган илмий натижалар асосида:
дипломатик лексика тараққиётини белгиловчи лексик бирликларнинг систем – структур тадқиқи, уларнинг парадигматик ва синтагматик муносабатлари, ономастикага оид лексемалар дипломат нутқининг энг фаол лексикаси эканлиги, дипломатик доира вакиллари нутқида аниқланган аббревиациялар (қисқартма сўзлар)нинг таржима шаклларини турли тиллардаги аббревиацион вариант сифатида қабул қилиш каби омилларга доир илмий-назарий хулосалардан ОТ-Ф1-78 рақамли «Ҳозирги глобаллашув даврида ўзбек тили, унинг тарихий тараққиёти ва истиқболлари (вазифавий услублар таҳлили асосида)» мавзусидаги (2017-2020) фундаментал лойиҳанинг назарий қисмида фойдаланилган (Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетининг 2021 йил 16 сентябрдаги 04/1-1594-сон маълумотномаси). Натижада лойиҳада ҳозирги вақтдаги ўзбек тили дипломатик нутқ лексикаси ҳақида баён этилган илмий талқинлар мазмунан бойитилган;
дипломатик нутқ турларининг шаклий ва маъновий тузилишлари, уларнинг даврий хронологияси ва фойдаланиш кўлами, дипломатик нутқнинг таркибий асосларини ташкил этувчи компонент нутқ турларига оид илмий маълумотлардан 574097-EPP-1-2016-1-CY-EPPKA2-CBHE-JP рақамли «RUECVET: «Россия ва Ўзбекистон миллий таълим тизимида, мутахассислик ва касбий таълимни ўқитиш бўйича Европа мутахассислик ва касбий таълимни ўқитишнинг рейтинг мезони (кредит) системаси (ECVET)ни жорий қилишни синовдан ўтказиш (2016-2019)» мавзусидаги халқаро лойиҳада фойдаланилган (Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетининг 2021 йил 16 сентябрдаги 04/1-1594-сон маълумотномаси). Натижада ҳозирги замон лексикологияси, лексикографияси, синтаксис, услубшунослик ва нутқ маданияти фанлари бўйича яратилган дарслик ва қўлланмалар тайёрлашда амалий манба сифатида самарали фойдаланишга эришилган.