Sayt test rejimida ishlamoqda

Шукуров Хушвақт Мамасалиевичнинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Мевали боғлар агробиоценозида учрайдиган сўрувчи зараркунандаларнинг биоэкологияси ва уларга қарши кураш тизимини такомиллаштириш”, 06.01.09 – Ўсимликларни ҳимоя қилиш (қишлоқ хўжалиги фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2022.2.DSc/Qx209.
Илмий маслаҳатчилар: Юсупов Абдусалим Холбоевич, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат аграр университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат аграр университети, PhD.05/04.03.2022.Qx.13.03. (Бир марталик ИК)
Расмий оппонентлар: Ҳайтмуратов Арсланбек Файзуллаевич, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори; Юсупова Махпуза Нумоновна, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори; Файзиев Жамолиддин Насирович, қишлоқ хўжалиги фанлари доктори.
Етакчи ташкилот: Қишлоқ хўжалиги вазирлиги.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Республикамизнинг марказий ва жанубий (Тошкент ва Сурхондарё вилоятлари) ҳудудларида мевали боғларда учрайдиган асосий сўрувчи зараркунандаларнинг биоэкологияси, зарарланиш даражаси, тур таркиби, тарқалиши, уларнинг зарари ҳамда табиий кушандаларини аниқлаш шунингдек, қарши кураш чора-тадбирларини янада такомиллаштириш.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги: 
Республикамизнинг марказий ва жанубий ҳудудлари мевали боғларида асосий сўрувчи зараркунандаларнинг тур таркиби ва уларнинг доминант турларини мониторинг асосида 3 та туркум 8 та оилага мансуб 23 турдаги сўрувчи зараркунандалар учраши аниқланган;
доминант турлар боғ ўргимчакканаси-Schizotetranychus pruni O., яшил олма шираси-Aphis pomi De G., қизил қон шираси-Eriosoma lanigerum H., нок ширинчаси-Psylla pyri L., Ўрта Осиё вергулсимон қалқондори-Lepidosaphes mesasiatica B., Калифорния қалқондори-Diaspidiotus Perniciosus C.ларнинг биоэкологик хусусиятлари ҳамда Aphis pomi De G. ва Eriosoma lanigerum H.ларнинг фенологияси ва барча сўрувчи ҳашаротларнинг зарар келтириш даражаси аниқланган;
мевали боғларда сўрувчи зараркунандаларнинг табиий кушандаларининг 6 та туркумга оид 11 та оилага хос 31 тури асосан учраши аниқланган ҳамда уларнинг тур таркиби, зараркунандалар сонини камайтиришдаги аҳамияти ва мевали боғларда уларнинг Aphytis proclia Wlk., Chylocorus bipustulatus L., Stethorus punctillum Ws., Coccinella septempunctata L., Anthосоris nemоrum. L., Chrysopa carnea Steph. ва Aphidius ervi Halid турлари қалқондорларнинг сонини 11,2-12,4% гача, ўргимчакканалар сонини 13,8-13,9% гача камайтириши исботланган;
мевали боғларнинг сўрувчи зараркунандаларга қарши замонавий ва самарали Фосфорорганик бирикмалар, Пиретроидлар, Неоникотиноидлар каби турли хилдаги кимёвий синфларга кирувчи ва бошқа инсектоакарацидлардан нефт ҳамда парафин мойлари синовдан ўтказилиб, уларни қўллашнинг мақбул меъёр ҳамда муддатларини аниқлаш ҳисобига кураш чоралари ишлаб чиқилган;
мевали боғларни такомиллаштирилган ҳимоя қилиш тизимида янги замонавий инсектоакарицидлар турига агротоксикологик баҳо берилиши натижада 19 турдаги инсектоакарацидларни қўллаш меъёрлари, муддатлари белгиланиб уларнинг биологик самарадорлиги аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Мевали боғлар агробиоценозида учрайдиган сўрувчи зараркунандаларнинг биоэкологияси ва уларга қарши кураш тизимини такомиллаштириш бўйича олиб борилган тадқиқотлар асосида:
мевали боғларда сўрувчи зараркунандаларга қарши янги 19 та ҳар-хил кимёвий синфларга кирувчи Фосфорорганик бирикмалар, Неоникотиноидлар, Пиретроидлар, Биопрепаратлар ва инсектицидлардан нефть ҳамда парафин мойлари инсектицид ва акарацидлар кимёвий препаратлари синовдан ўтказилган ва ишлаб чиқаришга тавсия этилган. Давлат кимё комиссиясининг “Рўйхатига” киритилган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2022-йил 2 мартдаги № 07/35-04/917 сон маълумотномаси). Натижада, ушбу воситалардан кенг фойдаланишга имконият яратилган;
мевали дарахтларга зарар келтирувчи сўрувчи зараркунандалардан: ўргимчакканаларга қарши Vertigo 1,8% эм.к. 0,5 л/га., Канемайт 15% сус.к. 1,25-1,5 л/га., Profex 27% эм.к. 0,5-0,7 л/га., Хлорпиривит Агро 50 г/л эм.к. 1,0 л/га., қалқондор ва шираларга қарши Винтрол-С эм.к. 10-14 л/га., Hetas Sarritor эм.к. 30 л/га., Куппон 800 эм.к. 10-15 л/га., Doberman 240 S.G. 0,45 л/га., Venti OD сус.к. 0,4 л/га., Аризона 20% с.э.к. 0,5 л/га., PRG 20-0017 сус.к. 0,35-0,4 л/га., Avanti 15% сус.к. 0,35 л/га., Avirmec эм.к. 1,0 л/га., Перфект 550 эм.к. 1,0 л/га., Айкидо-Супер 10% эм.к. 0,2-0,4 л/га., Карат Икс 20% сус.к. 0,2 л/га., Каратэ Кадам 5% к.э. 0,4 л/га., Cafegor 40 эм.к. 0,8-2,0 л/га. сарф меъёрларда қўллаш жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси кимёлаштириш ва ўсимликларни ҳимоя қилиш воситалари Давлат комиссиясининг 2021 йил 03 февралдаги 2-5-37-сон маълумотномаси). Натижада ушбу сарф меъёрлар орқали мевали боғлар сўрувчи зараркунандаларига қарши қўлланилганда юқори биологик самарадорликка эришилган;
илмий-тадқиқот натижалари 2017-2021 йилларда Тошкент ва Сурхондарё вилоятларида жами 316 гектардан ортиқ майдондаги мевали боғларда жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2022-йил 2 мартдаги № 07/35-04/917 сон маълумотномаси). Натижада бугунги кунда Тошкент ва Сурхондарё вилоятининг маҳаллий ва интенсив мевали боғларда етиштирилаётган меваларнинг зараркунандаларига қарши уйғунлашган ҳимоя қилиш тадбирлари вилоятнинг қатор туманларининг кластери ва фермер хўжаликларининг мевали боғларида қўлланилиб келинмоқда. 

 

Yangiliklarga obuna bo‘lish