Sayt test rejimida ishlamoqda

Кунгуров Фахрулла Рахматуллаевичнинг
фанлари доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): «ВВР-СМ реакторида кам бойитилган ёқилғига ўтиш жараёнида авариявий ҳолатларни моделлаштириш», 01.04.01 – Экспериментал физиканинг асбоблари ва усуллари.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2021.2. DSc/Т430.
Илмий раҳбар: Садиков Илхам Исмаилович, техника фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Ядро физикаси институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ядро физикаси институти, DSc.02/30.12.2019.FM/T.33.01.
Расмий оппонетлар: Бахрамов Сагдулла Абдуллаевич, физика-математика фанлари доктори, профессор, Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси академиги; Зайнобиддинов Сирожиддин Зайнобиддинович, физика-математика фанлари доктори, профессор, Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси академиги; Хужаев Саидахмад, техника фанлари доктори, катта илмий ходим.
Етакчи ташкилот: Қозоғистон Республикаси энергетика вазирлиги Ядро физикаси институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади ВВР-СМ тадқиқот ядро реакторини эксплуатация қилиш ва  ИРТ-4М туридаги кам бойитилган уран-235 ёқилғисига ўтказиш жараёнида ядровий ва радиациявий хавфсизликни таъминлаш шартларини илмий асослаш ва юзага келиши мумкин бўлган авария ҳолатларини моделлаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
биринчи марта 24 та ИРТ-4М иссиқлик ажратувчи йиғилмалари, кириш сувининг температураси 45 °С ва қуввати 11 МВт бўлган реакторни одатдаги эксплуатация шароитида         6 қувурли ва 8 қувурли ИАЙлари билан 1чи, 4чи, 7чи ва 10чи аралаш фаол зоналар учун ишлатиш хавфсизлиги исботланган;
ВВР-СМ реакторида авария ҳолатлари/ўтиш жараёнларининг 27 та модели ҳисоблаб чиқилган ва таҳлил қилинган, бу биринчи марта реакторни кам бойитилган уран ёқилғисига хавфсиз ўтказиш имконини берган.
“янги” ёқилғини сақлашда уни сув билан тўлишининг фаразий ҳолатида kэф<0,52 ва ишлатилган иссиқлик ажратувчи йиғилмалар сақлаш жойида kэф<0,82 эканлиги, яъни чуқур критик ҳолати ядровий хавфсизлик қоидаларига кўра рухсат этилган қийматдан kэф<0,95 паст эканлиги аниқланган;
биринчи маротаба алоҳида ИАЙ суюқланиши билан содир бўладиган аварияни моделлаштиришда реакторнинг санитар-ҳимоя зонаси чегарасида (1000 м) радиоактив булут ташқи нурланишининг дозасибутун инсон танаси учун 0,25 Зв ва қалқонсимон без учун 3 Зв чегарасида бўлиши ҳисобланган, бу авария ҳолатларида рухсат этилган дозалардан сезиларли даражада паст;
биринчи контур насосларида электр таъминотининг узилиши авария ҳолатига олиб келмаслиги ва барча фаол зоналар учун сув сарфининг 80% дан пастга тушиши ҳақидаги сигнал бўйича реактор тўхташи кўрсатилган;
ВВР-СМ реактори биринчи контур қувурининг фавқулодда тўлиқ ёрилганда сув сарфи   0,245 м3/соат эканлиги, бунда минимал талаб қилинадиган сув сарфидан 2,2-3,2 баравар юқори эканлиги кўрсатилган;
моделлаштириш натижасида реактор бакига совуқ сув кириб кетганда авариядан ҳимоя қилиш тизими томонидан реактор тўхтатилиши кўрсатилган;
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши:
ВВР-СМ ядро реакторини кам бойитилган ядро ёқилғисига конверсия қилишдаги авария ҳолатларини моделлаштириш бўйича олинган натижалар асосида:
алоҳида иссиқлик ажратувчи йиғилмасининг суюқланиши билан содир бўладиган аварияни моделлаштиришда реактор санитар-ҳимоя зонаси чегарасида радиоактив булут ташқи нурланишининг ҳисобланган дозавий таъсири ЎзР ФА Ядро физикаси институтининг ВВР-СМ реакторида фойдаланилган (ЎзР Фанлар академиясининг 2022 йил 7 феврал № 2/1255-266-сонли хати). Натижалардан фойдаланиш реакторнинг хавфсиз ишлашини таъминлашга имкон берган;
ҳавфсизлиги исбот қилинган 24 та ИРТ-4М иссиқлик ажратувчи йиғилмаларидан иборат фаол зона, кириш сувининг харорати 45 °С ва оддий шароитда реакторни 11 МВт қувватда ишлатиш имконияти ЎзР ФА Ядро физикаси институтининг ВВР-СМ реакторида фойдаланилган (ЎзР Фанлар академиясининг 2022 йил 7 феврал № 2/1255-266-сонли хати). Натижалардан фойдаланиш реакторни юқори бойитилган уран ёқилғиси билан ишлашдан кам бойитилган уран ёқилғисига хавфсиз ўтказиш имконини берган;
ВВР-СМ реактори биринчи контур қувурининг фавқулодда тўлиқ кўндаланг ёрилгандаги минимал сув сарфи, ВВР-СМ реакторида авария ҳолатлари/ўтиш жараёнларининг ҳисобланган ва таҳлил қилинган моделлари ЎзР ФА Ядро физикаси институтининг ВВР-СМ реакторида фойдаланилган (ЎзР Фанлар академиясининг 2022 йил 7 феврал № 2/1255-266-сонли хати).Натижалардан фойдаланиш реакторни кам бойитилган уран ёқилғиси билан ишлашга хавфсиз ўтказишга имкон берган, ҳозирги вақтда реактор ИРТ-4М туридаги кам бойитилган ёқилғидан тўлиқ хавфсиз режимда фойдаланмоқда;
ВВР-СМ реакторида авария ҳолатлари/ўтиш жараёнларининг ҳисобланган ва таҳлил қилинган моделлари Қозоғистон Республикаси Энергетика вазирлиги Ядро физикаси институтининг ВВР-К реакторида кам бойитилган ёқилғи билан ВВР-К тадқиқот реактори хавфсизлик таҳлили тўғрисидаги ҳисоботини ишлаб чиқишда фойдаланилган (Қозоғистон Республикаси Энергетика вазирлиги Ядро физикаси институтининг 2021 йил 20 октябрдаги 34-15.08-12/1181 -сонли хати). Натижалардан фойдаланиш ВВР-К тадқиқот реакторини кам бойитилган уран ёқилғисига ўтказиш хавфсизлигини асослаш имконини берган.

 

Yangiliklarga obuna bo‘lish