Ачилова Озода Фарходовнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи: “Прохибитив ва пермиссив актларнинг диалогик нутқда воқеланиши (япон тили мисолида)”, 10.00.05 – Осиё ва Африка халқлари тили ва адабиёти (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2021.3.PhD/Fil922.
Илмий раҳбар: Caфapoв Шaҳpиёp Caфapoвич, филология фанлари доктори, пpoфeccop.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Caмapқaнд дaвлaт чeт тиллap инcтитути.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тошкент давлат шарқшунослик университети, DSC.03/30.12.2019.Fil/Tar.21.01.
Расмий оппонентлар: Насирова Саодат Абдуллаевна, филология фанлари доктори, доцент; Халмурзаева Нодира Ташмурзаевна, филология фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD), доцент.
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон миллий университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади япон мулоқот матнида прохибитив ва пермиссив нутқий актларининг воқеланишига таъсир ўтказадиган омилларни, жумладан, мулоқотдошларнинг ижтимоий мавқеи, ўзаро муносабатлари, жинси, жамиятда тутган ўрни, ўзаро яқинлик муносабати ва ёши кабиларнинг устувор жиҳатларини очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
прохибитив ва пермиссив нутқий актларнинг алоҳида нутқий вазиятларда воқеланиши шароитида кўзланган коммуникатив мақсад ва мулоқот самарадорлигига эришишнинг мулоқот вазияти ва контексти билан боғлиқ прагмалингвистик ва сўзловчининг ижтимоий мақоми, насабини акс эттирувчи лисоний-маданий тамойиллари аниқланган;
япон тилидаги мақолларда тақиқ ва ижозат мазмунларининг ифодаланиш ҳолатлари аниқланиб, уларнинг турли мулоқот вазиятларида фаоллашувини белгиловчи омилларнинг лисоний ҳамда нолисоний хусусиятларини белгилаш асосида тадқиқ қилинган нутқий ҳаракатларнинг япон маданиятига хос тарзда мулоқот матнида имплицит ёки иксплицит ҳолатда воқеланувчи кўрсаткичлари очиб берилган;  
япон мулоқот матнида императивликнинг бевосита ёки билвосита тарзда воқеланиш сабабларининг асосий қисми маълум кўринишдаги лексик – грамматик кўрсаткичларга эга бўлмаганлиги боис ҳурмат категориясига тегишли қоидалар назоратида эканлиги исботланган;
тақиқ ва ижозат мазмунидаги гапларда интенциянинг тагмаъноли ифодаланиши сабабларини изоҳловчи тил тизимига хос лексик-грамматик кўрсаткичлар қатори ажратилиб, уларнинг прагматик вазифа ифодасидаги ўрни мулоқот муҳити билан боғлиқ эканлиги далилланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Япон тили мисолида прохибитив ва пермиссив нутқий актларниннг воқеланишини тадқиқ этиш буйича олинган илмий натижалар асосида:
прохибитив ва пермиссив нутқий актларнинг алоҳида нутқий вазиятларда воқеланиши шароитида кўзланган коммуникатив мақсад ва мулоқот самарадорлигига эришишнинг мулоқот вазияти ва контексти билан боғлиқ прагмалингвистик ва сўзловчининг ижтимоий мақоми, насабини акс эттирувчи лисоний-маданий тамойиллари бўйича ишлаб чиқилган хулосалар ва таҳлил натижалари “Европа Иттифоқининг ERASMUS+ дастури 561624 EPP-1-2015-1-UK-EPPKA 2CBHESP IMEP: “Internationalization and Modernization of Education and Processes in the Higher Education of Uzbekistan” номли лойиҳасида фойдаланилган (Самарқанд давлат чет тиллар институтининг 2021 йил 6 июлдаги 1452/30.02.01-сон маълумотномаси). Натижалар нутқий тузилманинг шаклланишига миллий-маданий нуқтаи назардан қараш, семантик, прагматик жиҳатдан матн деривацияси муаммоларини тадқиқ этиш усулларини янада бойитиш учун хизмат қилган;
япон тилидаги мақолларда тақиқ ва ижозат мазмунларининг ифодаланиш ҳолатлари аниқланиб, уларнинг турли мулоқот вазиятларида фаоллашувини белгиловчи омилларнинг лисоний ҳамда нолисоний хусусиятларини белгилаш асосида тадқиқ қилинган нутқий ҳаракатларнинг япон маданиятига хос тарзда мулоқот матнида имплицит ёки иксплицит ҳолатда воқеланувчи кўрсаткичлари борасида олинган натижалардан И-204-4-5 рақамли “Инглиз тили мутахассислик предметларидан ахборот-коммуникацион технологиялари асосида виртуал ресурслар яратиш ва ўқув жараёнига жорий этиш” номли инновацион тадқиқот лойиҳасида фойдаланилган (Самарқанд давлат чет тиллар институтининг 2021 йил 6 июлдаги 1453/30.02.01-сон маълумотномаси). Натижалар прагматик омилларнинг мулоқот стратегиясига таъсирини аниқлаш имконини берган;
япон мулоқот матнида императивликнинг бевосита ёки билвосита тарзда воқеланиш сабабларининг асосий қисми маълум кўринишдаги лексик – грамматик кўрсаткичларга эга бўлмаганлиги боис ҳурмат категориясига тегишли қоидалар назоратида эканлиги юзасидан олинган натижалари Япониянинг Токио шаҳридаги “Progic system” CO.LTD ташкилотига тегишли япон тилини ўргатиш курсларида фойдаланилган (“Progic system” CO.LTD ташкилотининг 2021 йил 7 июлдаги 313-сон маълумотномаси). Натижада, ўқувчиларнинг япон тилида ҳаракатга ундовчи нутқий актлардан фойдаланиш кўникмаси шаклланишига ижобий таъсир ўтказган ва ўқув материалларини бойитишга хизмат қилган;
тақиқ ва ижозат мазмунидаги гапларда интенциянинг тагмаъноли ифодаланиши сабабларини изоҳловчи тил тизимига хос лексик-грамматик кўрсаткичлар қатори ажратилиб, уларнинг прагматик вазифа ифодасидаги ўрни мулоқот муҳити билан боғлиқ эканлиги бўйича олинган хулосалардан Самарқанд вилоят телерадиокомпанияси “Самарқанд садоси” туркум радиоэшиттиришларининг сценарийларини тайёрлашда фойдаланилган (Самарқанд вилоят телерадиокомпаниясининг 2021 йил 20 сентябрдаги 01-11/489-сон маълумотномаси). Натижалар тингловчиларда тагмаъноли мазмунни англаш имкониятини оширишга ва эшиттиришлар мазмунини бойитишга хизмат қилган.