Sayt test rejimida ishlamoqda

Турсунов Яхё Баходировичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «G.hirsutum L. ғўзада антоциан рангнинг ҳамда хлорофилл миқдорининг ирсийланиши ва уларнинг алоқадорлиги», 03.00.09 – Умумий генетика (биология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2020.2.PhD/B454.
Илмий раҳбар: Абзалов Мирадхам Фузайлович, биология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Андижон давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Генетика ва ўсимликлар экспериментал биологияси институти, DSc.02/30.12.2019.B.53.01.
Расмий оппонентлар: Азимов Абдуллахат Абдужабборович, биология фанлари доктори; Эргашев Маъруфжон Махаммадович, биология фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD). 
Етакчи ташкилот: Тошкент давлат аграр университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: G.hirsutum L. ғўзани генетик коллекция тизмаларини антоциан рангнинг ва хлорофилл «а» ва «b» доначаларининг миқдори кўрсаткичларини ирсийланиши, уларни дурагай авлодларда алоқадорлигини аниқлаш асосида амалий селекция жараёнида антоциан рангли манбалар ажратиб олишдан иборат. 
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор, G.hirsutum L. турига мансуб ғўза ўсимликларда антоциан рангли генетик коллекция тизмалари Л-2, Л-3, Л-4 ва Л-105 иштирокида олинган F1, F2, Fb ўсимликларида антоциан рангни фенотипик намоён бўлишида иштирок этувчи Rp-rp аллелдан ташқари, Rvst -rvst янги аллел бўлмаган ген аниқланган. «Хanthoviresens» – сариқ яшилга айланувчи мутациянинг генетик табиати очиб берилган;
дурагай ўсимликларнинг F2 авлод 1/16 нисбатда, ҳар иккала ота-она тизмалар фенотипига хос бўлмаган, яшил ўсимликларни ажралиб чиқиши, ҳақиқатда антоцианни ривожланишини таъмин этувчи генлар гомологик бўлмаган хромасомаларда жойлашган генлар эканлигини исботланган;
ўсимликда хлорофиллни «Хenthoviresens» – сариқ яшилга айланувчи, мутантли Л-4 тизмада, хлорофиллни ривожланиши, баргни ёш даврида сариқ – яшил бўлиши ва баргнинг вояга етишувида яшил рангга ўтиши Л-3 ва Л-4 тизмалар иштирокида олинган F1, F2 ўсимликларининг генетик таҳлили, бу мутация рецессив табиатга эга эканлиги аниқланган;
янги генотипга эга бўлган  тизма яшил баргли Л-105 ҳамда хлорофилл миқдори ҳар хил даражада бўлган янги антоцианли ва яшил рангли тизмалар ажратиб олинган.  
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. 
G.hirsutum L. ғўзада антоциан рангнинг ҳамда хлорофилл миқдорининг ирсийланиши ва уларнинг алоқадорлиги бўйича олинган илмий натижалар асосида:
ғўзанинг антоциан ранги ва хлорофилл доначаларининг микдори бўйича фаркланувчи тизмалари Л-12, Л-35, Л-4, Л-3 Л-105, Л-477, Л-501 Андижон вилояти Шаҳрихон туманининг «Иқбол», фермер хўжалиги далаларида 2008-2016 йилларда жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2021 йил 19 августдаги 05/032-3409-сон маълумотномаси). Натижада, ўсимлик баргидаги хлорофилл доначалари микдорини ортиши баргда кетадиган фотосинтез жараёнига ижобий таъсир курсатган ва пахта хосилдорлигини 3-4 ц/га ошириш имконини берган;
ўсимликда хлорофиллни “Henthoviresens” - сарик яшилга айланувчи, мутантли Л-4 тизмаси Андижон вилояти Шахрихон тумани «Хомиджон», «Саодат обод даласи», фермер хўжаликларида 2012-2015 йилларда 1-3 гектардан майдонга амалиётга жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Олий мажлиси Сенатининг аграр, сув хўжалиги масалалари ва экология қўмитасининг 2020 йил 20 майдаги 17-сон маълумотномаси). Натижада, антоциан пигментга эга бўлган ўсимликлар сувсизликка чидамлилиги натижасида пигментга эга бўлмаган ўсимликларни сувсизлик давридаги ҳосилдорлигини сақлаб қолиш имконини берган. 

 

Yangiliklarga obuna bo‘lish