Атаджонова Динора Улуғбековнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси химояси ҳақида эьлон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): “Имоми Аъзам Абу Ҳанифанинг маънавий-ахлоқий тарбияга оид педагогик қарашлари ривожи”, 13.00.01 – Педагогика назарияси. Педагогик таълимотлар тарихи (педагогика фанлари).
Диссертация рўйхатга олинган рақам: B2021.1.PhD/Ped2152.
Илмий раҳбар: Хажиева Мақсуда Султоновна, фалсафа фанлари доктори, профессор.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи: Термиз давлат университети, PhD.03/30.12.2019.Ped.78.03.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Урганч давлат университети.
Расмий оппонентлар: Олимов Ширинбой Шаропович, педагогика фанлари доктори, профессор; Ходжаев Бегзод Худойбердиевич, педагогика фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Фарғона давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Имоми Аъзам Абу Ҳанифанинг маънавий-ахлоқий тарбияга оид педагогик қарашлари бўйича таклиф ва тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
Имоми Аъзам Абу Ҳанифанинг маънавий-ахлоқий тарбияга доир фикхий қоидалари тарбия жараёнини ташкил этишнинг ўзига хос хусусиятлари (мақсадга қаратилганлик, мажмуавий ёндашув, узоқ муддат давом этиши) ва тамойиллари (мулоқотнинг ҳал қилувчилик роли, оқилона талабчанлик билан тарбияланувчи шахсини ҳурмат қилиш) билан контекстуал алоқадорликка эга эканлиги аниқлаштирилган;
мутафаккир томонидан тавсифланган маънавий-ахлоқий сифатлар туркуми (мардлик, шижоаткорлик, сахийлик, меҳр-мурувват, саҳоват, орифлик, инсонийлик) замонавий эзотерик (сирли, яшириш) парадигмаси билан бевосита уйғун эканлиги тўғридан тўғри ўхшашликни аниқлашга хизмат қилувчи синектика усулини қўллаш орқали аниқлаштирилган;
Имоми Аъзам Абу Ҳанифанинг интеллектуал тарбияга доир илм олишга интилиш, билимларнинг зарурини ўрганиш, аниқ мақсадни олға суриш, ўз-ўзини йўналтириш, ўзини тийиб туриш каби ғоялари педагогик фасилитациянинг (осонлаштириш, қулайлаштириш) конгруэнтлик (ҳозир ва шу ерда) ва ингибентлик (тўхтатиш) тамойиллари билан мазмунан мувофиқлик касб этиши асосланган;
Имоми Аъзамнинг оилада миллий тарбияни ташкил этиш, боланинг қалби ва юрагига йўл топиш, мустақиллиги ва фаоллигини оширишга доир тарбиявий қарашлари шахсга йўналтирилган таълим модели ҳамда ижтимоий компетенциялар (ижтимоий-маданий, ижтимоий-ҳуқуқий, ижтимоий-сиёсий) тизими билан горизонтал ва вертикал йўналишларда мантиқий структурликка эгалиги аниқлаштирилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Имоми Аъзам Абу Ҳанифанинг маънавий-ахлоқий тарбияга оид педагогик қарашлари ривожи бўйича тадқиқот натижалари асосида:
мутафаккир томонидан тавсифланган маънавий-ахлоқий сифатлар туркумини замонавий эзотерик парадигмаси билан бевосита уйғун эканлиги тўғридан тўғри ўхшашликни аниқлашга хизмат қилувчи синектика усулини қўллаш орқали аниқлаштиришга доир таклифлардан Имом Термизий халқаро тадқиқот маркази илмий ходимлари томонидан нашр этилган асарлар таржимасини тайёрлашда ва мазмунан тўлдиришда фойдаланилган (Имом Термизий халқаро тадқиқот марказининг 2021 йил 30 ноябрдаги 01-07/167-сон маълумотномаси). Натижада, ислом таълимотидаги педагогик ғояларни ўрганиш ва фойдаланиш имкониятини кенгайтиришга хизмат қилган;
Имоми Аъзам Абу Ҳанифанинг интеллектуал тарбияга доир илм олишга интилиш, билимларнинг зарурини ўрганиш, аниқ мақсадни олға суриш, ўз-ўзини йўналтириш, ўзини тийиб туриш каби ғоялари педагогик фасилитациянинг (осонлаштириш, қулайлаштириш) конгруэнтлик ва ингибентлик тамойиллари билан мазмунан мувофиқлик касб этишига доир тавсиялардан Ўзбекистон Мусулмонлар идораси тасарруфидаги Мир Араб олий мадрасасидаги талабалар учун ташкил қилинган ўқув жараёнларида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Дин ишлари бўйича қўмитанинг 2021 йил 14 декабрдаги 02-03/7701-сон маълумотномаси). Натижада, “Ислом тарихи” “Фиқх” фанларидан назарий ва амалий машғулот лойиҳаларини тузишда фойдаланилган.
Имоми Аъзамнинг оилада миллий тарбияни ташкил этиш, боланинг қалби ва юрагига йўл топиш, мустақиллиги ва фаоллигини оширишга доир тарбиявий қарашларининг шахсга йўналтирилган таълим модели ҳамда ижтимоий компетенциялар тизими билан горизонтал ва вертикал йўналишларда мантиқий структурликка эгалигини аниқлаштиришга доир таклиф ва тавсиялардан маданий тадбир ва фестиваллар сценарийларини ёзишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Маданият вазирлигининг 2021 йил 14 декабрдаги 04-12-10-5580-сон маълумотномаси). Натижада, талаба-ёшларда миллий маданиятни ривожлантириш самарадорлигини оширишга эришилган.