Maxmudova Nilufarxon To‘lqinjon qizining falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon
I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i): “O‘zbek tilidagi telekommunikatsiya terminlarining semantik, struktur va derivatsion xususiyatlari (telefoniya terminlari misolida)”, 10.00.01 – O‘zbek tili (filologiya fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2018.4 PhD/Fil 645.
Ilmiy rahbar: Xudayberganova Durdona Sidikovna, filologiya fanlari doktori, professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Qo‘qon davlat pedagogika instituti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa (muassasalar) nomi: Qo‘qon davlat pedagogika instituti, PhD.03/04.06.2021.Fil.132.01.
Rasmiy opponentlar: Hakimova Muhayyo Karimovna, filologiya fanlari doktori, dotsent; Lutfullaeva Durdona Esonovna, filologiya fanlari doktori, professor.
Yetakchi tashkilot: Jizzax davlat pedagogika instituti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi o‘zbek tili telekommunikatsiya sohasi telefon aloqa tarmog‘i terminlarining leksik-semantik va derivatsion xususiyatlarni ochib berish, soha terminologiyasini takomillashtirish yuzasidan taklif va tavsiyalar ishlab chiqishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
telekommunikatsiya terminosistemasining mustaqil tizim sifatida tezkorlik bilan boyishi, so‘z o‘zlashtirishning yuqori darajada ekanligi, umumiste’mol so‘zlari bilan faol ta’sirlashuvi kabi o‘ziga xos lingvistik xususiyatlari mavjudligi aniqlangan;
telekommunikatsiya sohasi telefon aloqa tarmog‘i terminlarining sinonimlik, antonimlik, ko‘p ma’nolilik, dubletlik kabi leksik-semantik xususiyatlarga egaligi ochib berilgan;
telekommunikatsiya sohasi telefon aloqa tarmog‘i terminlarining morfologik, sintaktik, semantik kabi yasalish usullari mavjudligi aniqlangan;
soha terminologiyasining shakllanishida aynan olingan baynalmilal va kal`kalash yo‘li bilan o‘zlashtirilgan o‘zlashma qatlamning alohida o‘rin tutishi dalillangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi. O‘zbek tilidagi telekommunikatsiya sohasi telefon aloqa tarmog‘i terminlarining leksik-semantik va derivatsion xususiyatlarini tadqiq etish bo‘yicha olingan ilmiy natijalar asosida:
o‘zbek ilmiy tilshunosligi shakllanishidagi an’anaviy leksik-semantik qarashlar hamda til boyishida o‘zlashma qatlamning o‘rni xususidagi xulosalardan O‘zR FA O‘zbek tili, adabiyoti va fol`klori institutida 2017-2019 yillarda amalga oshirilgan OT-F1- 78 “Hozirgi globallashuv davrida O‘zbek tili, uning tarixiy taraqqiyoti va istiqbollari (O‘zbek tilining vazifaviy uslublari asosida)” mavzusidagi fundamental loyihaning, 2015-2016 yillarda amalga oshirilgan FA-IZ-G009 «Onomastik birliklarning lingvopoetik tadqiqi» mavzusidagi innovatsion tadqiqot loyihasining ilmiy uslub taraqqiyoti yoritilgan o‘rinlarda, shuningdek, hozirgi o‘zbek tilidagi telekommunikatsiya terminlariga berilgan izohlardan o‘zbek-lotin yozuvidagi yangi «O‘zbek tilining izohli lug‘ati»ni tuzishda foydalanilgan (O‘zR Fanlar akademiyasining 2021 yil 27 sentyabrdagi 3/1255-2963-son ma’lumotnomasi). Natijada lug‘atdagi telekommunikatsiya terminlarining leksikografik xususiyatlari yanada mukammallashgan;
o‘zbek tilida telekommunikatsiya sohasi telefon aloqa tarmog‘i terminologiyasidagi qo‘llanilish va ifodada berilish yuzasidan uchraydigan muammolarni hal qilish yo‘llari, til leksik sathining boyish manbalarini tahlil etish jihatlari xususida olib borilgan ilmiy-nazariy tahlillar, xulosalar va taklif-tavsiyalardan O‘zbekiston Milliy teleradiokompaniyasining «O‘zbekiston teleradiokanali» DM «Madaniy-ma’rifiy va badiiy eshittirishlar» muharririyatining «Ta’lim va taraqqiyot», «Millat va ma’naviyat», «Adabiy jarayon» eshittirishlarining 2021 yil 23 iyul`, 3 avgust va 19 sentyabr` kunlari efirga uzatilgan sonlari ssenariysini tayyorlashda samarali foydalanilgan (O‘zbekiston teleradiokompaniyasining 2021 yil 22 sentyabrdagi 04/25-1495-son ma’lumotnomasi). Natijada xizmat yozishmalarini amalga oshirishda o‘zbek tili qonuniyatlari asosida televidenie va radioda ko‘rsatuv va eshittirishlar tayyorlanishi yuzasidan ma’lumotlarni ishonchli manbalar asosida keng jamoatchilikka taqdim etish imkoniyati yanada kengaygan.
