Рузиева Зилола Мустафаевнанинг 
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
“Рус тилидаги тугалланганлик ва тугалланмаганлик феъл категориясининг ўзбек тилида рўёбга чиқиши”, 10.00.06 – Қиёсий адабиётшунослик, чоғиштирма тилшунослик ва таржимашунослик (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2019.2.PhD/Fil605.
Диссертация бажарилган муасссса номи: Навоий давлат педагогика институти.
Илмий раҳбар: Сапарова Қундуз Отабоевна, филология фанлари доктори, профессор.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Урганч давлат университети, PhD.03/30.12.2019.Fil.55.02.
Расмий оппонентлар: Саидов Ёқуб Сиддиқович, филология фанлари доктори, профессор; Чўпонов Отаназар Отажонович, филология фанлари доктори (DSc), доцент.
Етакчи ташкилот: Самарқанд давлат чет тиллар институти
Диссертация йўналиши: назарий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади рус тилида тугалланган (совершенный) ва тугалланмаган (несовершенный) вид(тур)ларидаги жуфтланган/жуфтланмаган феълларнинг семантик ва грамматик хусусиятлари ҳамда уларнинг ўзбек тилида ифодаланиш усулларини очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
парадигматика ва феъл шаклларининг бирикишини белгиловчи рус феълининг вид (тур) категорияси ҳаракатнинг ички темпорал тузилиши, унинг субъект ва объектга бўлган муносабати билан ўзаро боғлиқлиги асосланган;
ўзбек тилида ҳаракатнинг тўлиқлиги ёки давомийлигини ифода этувчи ёрдамчи феълларнинг рус тилидаги (совершенный ва несовершенный вид) турни ташкил этувчи формантлар номувофиқлиги исботланган;
рус тилида жуфтланган (совершенный / несовершенный видлари) ва жуфтланмаган (икки видга эга ва бир видга эга) феълларнинг бирикиши, парадигма таркиби ва негиз тузилиши билан фарқ қилувчи вид маънолари аниқланиб, уларнинг ўзбек тилида рўёбга чиқиш усуллари асосланган;
ўзбек тилида вид категориясининг семантикаси, аналитик ва синтетик шакллар билан ифодаланиши, ҳаракат бажарилишининг турли маъноларини акс эттирувчи таркибий феълларнинг кенг ривожланиши далилланган.
IV. Тадқиқот натижалаpининг жоpий қилиниши. Рус тилидаги тугалланганлик ва тугалланмаганлик феъл категорияси ва унинг ўзбек тилида рўёбга чиқиши бўйича тадқиқотдаги назарий таклифлар, амалий тавсиялар ва хулосалар асосида:
рус тилидаги тугалланганлик ва тугалланмаганлик феъл категориясининг узбек тилида руёбга чикиши асосланган ва феъл шакллари курсатилган; ўзбек тилида вид категориясининг семантикаси, аналитик ва синтетик шакллар билан ифодаланиши, ўзбек тилида замонда ҳаракатнинг бориши, чегараси ва натижасини ифодаловчи замон шаклларининг компенсацион тизими, рус тилида жуфтланган (совершенный / несовершенный видлари) ва жуфтланмаган (икки видга эга ва бир видга эга) феълларнинг маънолари ва уларнинг ўзбек тилида рўёбга чиқиш усуллари, ўзбек тилида ҳаракатнинг тўлиқлиги ёки давомийлигини ифода этувчи ёрдамчи феълларнинг рус тилидаги (совершенный ва несовершенный вид) турни ташкил этувчи формантлар номувофиқлиги бўйича хулосалар ва илмий янгиликлардан Т.Н.Қори-Ниёзий номидаги Ўзбекистон педагогика фанлари илмий-тадқиқот институти Қорақалпоқистон филиалида 2017-2020 йилларда бажарилган ФЗ-2016-0908165532 рақамли «Қорақалпоқ тилининг янги алфавити ва имло қоидаларига мувофиқ она тили ва адабиётини ривожлантириш“ мавзуидаги фундаментал тадқиқот лойиҳасида фойдаланилган (Т.Н.Қори-Ниёзий номидаги Ўзбекистон педагогика фанлари илмий-тадқиқот институти Қорақалпоқистон филиали 2021 йил 23 июлдаги 157-сон маълумотномаси). Натижада лойиҳадаги тил ўқитишнинг таҳлили ва изоҳлари мукаммалашган;
ўзбек тилида вид категориясининг семантикаси, аналитик ва синтетик шакллар билан ифодаланиши, ҳаракат бажарилишининг турли маъноларини акс эттирувчи таркибий феълларнинг кенг ривожланиши тавсифланганлиги;   ҳзбек тилида вид категорияси йуқлиги сабабли замонда ҳаракатнинг бориши, чегараси ва натижасини ифодаловчи замон шаклларининг компенсацион тизими, ўзбек тилида ҳаракатнинг тўлиқлиги ёки давомийлигини ифода этувчи ёрдамчи феълларнинг рус тилидаги (совершенный ва несовершенный вид) турни ташкил этувчи формантлар номувофиқлиги каби тўғрисидаги фикр-мулоҳазалар ва илмий маълумотлардан Хоразм Маъмун академиясида 2017 йилда Вазирлар Маҳкамасининг 2017 йил 17 мартдаги 49-баёни асосида хўжалик шартномаси асосида амалга оширилган А-ФА-2017-5 рақамли “Маҳмуд Замахшарийнинг “Муқаддимату-л-адаб” асарини таржима қилиш ва чоп қилиш” мавзусидаги амалий грант лойиҳасида фойдаланилган (Ўзбекистон Фанлар Академияси Хоразм Маъмун Академияси 2021 йил 14 сентябрдаги 265/1-21-сон маълумотномаси). Натижада, асар таржимаси мазмуни турли тизимли (рус ва ўзбек) тиллардаги феълларнинг вид категорияси борасидаги илмий маълумотлар билан бойитилган; 
рус феълининг вид (тур) категорияси харакатнинг ички темпорал тузилиши, унинг субъект ва объектга булган муносабати билан узаро богликлиги, туркий тилларда, жумладан узбек тилида вид категорияси йукдиги сабабли замонда харакатнинг бориши, чегараси ва натижасини ифодаловчи замон шаклларининг компенсацион тизими, харакатнинг туликлиги ёки давомийлигини ифода этувчи ёрдамчи феълларнинг рус тилидаги (совершенный ва несовершенный вид) турни ташкил этувчи формантлар номувофиклиги, рус тилида жуфтланган (совершенный / несовершенный видлар) ва жуфтланмаган (икки видга эга ва бир видга эга) феълларнинг бирикиши, парадигма таркиби ва негиз тузилиши билан фарк килувчи вид маънолари хамда уларни узбек тилида руёбга чикиш усуллари тугрисидаги амалий таклиф, хулоса ва материаллардан Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Қорақалпоғистон бўлими Қорақалпоқ гуманитар фанлар илмий-тадкикот институтида 2012-2016 йилларда амалга оширилган ФА-Ф1-Г003 «Ҳозирги қорақалпоқ тилида функционал сўз ясалиши» фундаментал илмий лойихасини бажаришда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Фанлар Академияси Қорақалпоғистон бўлими Қорақалпоқ гуманитар фанлар илмий-тадкикот институти 2021 йил 29 ноябрдаги 367/1-сон маълумотномаси). Натижада лойиҳадаги қоракалпоқ тилида функционал сўз ясалиши изоҳлари илмий маълумотлар билан бойитилган;
рус феълининг вид (тур) категорияси ҳаракатнинг ички темпорал тузилиши, унинг субъект ва объектга бўлган муносабати билан ўзаро боғлиқлиги, ўзбек тилида вид категориясининг семантикаси, ўзбек тилида вид категорияси йуқлиги сабабли замонда ҳаракатнинг бориши, чегараси ва натижасини ифодаловчи замон шаклларининг компенсацион тизими, ўзбек тилида ҳаракатнинг тўлиқлиги ёки давомийлигини ифода этувчи ёрдамчи феълларнинг рус тилидаги (совершенный ва несовершенный вид) турни ташкил этувчи формантлар номувофиқлиги, рус тилида жуфтланган (совершенный / несовершенный видлари) ва жуфтланмаган (икки видга эга ва бир видга эга) феълларнинг бирикиши, парадигма таркиби ва негиз тузилиши билан фарқ қилувчи вид маънолари ҳамда уларни ўзбек тилида рўёбга чиқиш усуллари тўғрисидаги амалий таклиф, хулоса ва материаллардан Ўзбекистон давлат жаҳон тиллари университетида бажарилган № ИТД-1, А-1-209 «Маданиятлараро ва коммуникатив ёндашув нигоҳида магистратура мутахассислиги (инглиз тили) бўйича назарий фанлардан инглиз тилида дарслик ва ўқув қўлланмалар яратиш ва ўзбекча-инглизча-русча лингвистик терминлар луғатини тузиш» мавзуидаги амалий лойиҳа доирасида дарслик ва ўқув қўлланмалар яратишда фойдаланилган (Ўзбекистон давлат жаҳон тиллар университети 2021 йил 12 июлдаги 14 1/544-сон маълумотномаси). Натижада, яратилган дарслик ва ўқув қўлланмалар мазмуни турли тизимли (рус ва ўзбек) тиллардаги феълларнинг вид категорияси борасидаги илмий маълумотлар билан бойитилган;
тугалланганлик ва тугалланмаганлик феъл категорияси (вид)нинг лексик ва грамматик категориялар тизимидаги ўрни, унинг семантикасини ўзбек тилида ифодалаш, вид категорияси йуклиги сабабли ўзбек тилида ҳаракатнинг бориши, натижасини ифодаловчи замон компенсацион тизими, ўзбек тилидаги тугаллик ва давомлилик маъносини ифодаловчи кўмакчи феъллар билан рус тилидаги совершенный ва несовершенный видни ҳосил қилувчи формантлар каби тушунчаларнинг тенглаштирнб бўлмаслиги сингари фикр-мулоҳазалари ва таклиф-тавсияларидан  Навоий вилояти Миллий телерадиокомпанияси “Диёр 24”, “Таълим ислохоти” номли махсус кўрсатувларнинг сценарийсини тайёрлашда фойдаланилган (Ўзбекистон Миллий телерадиокампанияси Навоий вилояти Миллий телерадиокомпанияси 2021 йил 13 июлдаги 01-02/76-сон маълумотномаси). Натижада, диссертациясидаги турли тизимли (рус ва ўзбек) тиллардаги турлар категориясининг ўзига хос хусусиятларига доир илмий, амалий ва методологик ғоялар кенг жамоатчиликка трансформациялаш мақсад қилиб олинган ва максадга эришилган.