Менглибоев Акмал Холтўраевичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар:
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Жануби - Шарқий Бухорода совет ҳокимиятининг ўрнатилиши ва унга қарши кураш (Сурхон воҳаси мисолида, 1917-1930 йй.)”, 07.00.01 – “Ўзбекистон тарихи” (тарих фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2020.2.PhD/Тar674.
Илмий раҳбар: Турсунов Сайпулла Нарзуллаевич, тарих фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Термиз давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Термиз давлат университети, PhD.03/30.12.2019.Тar.78.02.
Расмий оппонентлар: Ерметов Аваз Абдуллаевич, тарих фанлари доктори, доцент; Ирисқулов Ойбек, тарих фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD), доцент.
Етакчи ташкилот: Бухоро давлат университети
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Жануби-Шарқий Бухоро, шу жумладан, Сурхон воҳасида совет ҳокимиятининг ўрнатилиши ва унга қарши 1920-1930 йилларда олиб борилган қуролли кураш тарихини очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Жануби-Шарқий Бухорода Совет ҳокимиятининг ўрнатилиши ва Қизил Армия босқинига қарши олиб борилган курашнинг тартибсиз халқ ҳаракати эмас, балки асрлар давомида шаклланиб келган миллий қадриятлар, қадимий маданият, урф-одатлар ва давлатчилик анъаналарини сақлаб қолишга қаратилган озодлик ҳаракати бўлганлиги далилланган;
воҳада миллий озодлик ҳаракатларининг бошланишига Абдулмўминбек Қулмўмин ўғли, Миён Сафиюллоҳ Ўроқхон, Олимбек, Хўжамшукур тўқсабо, Мулла Ҳазратқул, Мулла Болта, Саййид Тожиддинхон, Жўра оқсоқоллар катта ҳисса қўшганлиги ва жанговор ҳаракатларда тўғридан-тўғри қатнашганлиги аниқланган;
озодлик ҳаракатининг тинч аҳоли томонидан қўллаб-қувватланиш сабаблари, миллий кучларга Иброҳимбек, Анвар Пошо, Салим Пошо, Хуррамбек сингари қўмондонларнинг бошчилик қилиши ва уларнинг инсонпарварлик, сулҳ тузиш соҳасидаги олиб борган ҳаракатларининг совет ҳукумати томонидан рад этилганлиги далилланган;
совет ҳокимиятининг миллий озодлик ҳаракатини тўхтатиш учун ўтказган тадбирлари, ер-сув ислоҳотлари, ёппасига жамоалаштириш ва истиқлолчиларга қарши қўллаган ялпи қатағон сиёсати воҳадаги ижтимоий-сиёсий вазиятнинг янада оғирлашувига сабаб бўлганлиги аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Жануби - Шарқий Бухорода совет ҳокимиятининг ўрнатилиши ва унга қарши кураш 1920-1930 йилларда Сурхон воҳаси мисолида ишлаб чиқилган илмий хулоса ва таклифлар асосида:
Жануби-Шарқий Бухородаги миллий озодлик ҳаракатида қатнашган юртдошларимиз, шу жумладан, Кўчаров Мустафоқулбек, Ёрматов Тошбой мирохур, Мусаев Қурбон, Гала Имомқулов, Чоршанби Ғафуров, Чори Аллабердиевларнинг совет тузуми томонидан қатағон қилиниши билан боғлиқ маълумотлар музей ва архив ҳужжатларида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Қатағон қурбонлари хотираси давлат музейининг 2020 йилнинг 16 октябрдаги 73-сон маълумотномаси). Натижада, архив ҳужжатларининг нусхалари, сургун қилинганлар, босмачи деб ноҳақ айбланганларнинг фотосуратлари ва шахсий ҳужжатлари, шунингдек, оғзаки тарих материаллари экспозициянинг янада қизиқарли бўлишига хизмат қилган;
совет ҳокимиятининг дастлабки йилларида Жануби - Шарқий Бухорода озодлик ҳаракатининг бориши ва унинг натижалари, қаршилик ҳаракати иштирокчиларининг қаҳрамонлиги ва уларнинг фожиали ҳаёти, миллий кучларга нисбатан ўтказилган қатағонлик сиёсатининг оқибатлари тўғрисидаги маълумотлардан «Ўзбекистон тарихи» телеканалининг «Тақдимот» кўрсатувида фойдаланилган (Ўзбекистон миллий телерадиокомпаниясининг 2020 йил 27 ноябрдаги 02-40-1180-сон маълумотномаси). Бу эса, совет ҳокимиятининг миллий озодлик ҳаракатини тўхтатиш учун ўтказган тадбирлари ва истиқлолчиларга қарши қўллаган ялпи қатағон сиёсати воҳадаги ижтимоий-сиёсий вазиятнинг янада оғирлашувига оид материалларни ёритиш асосида телекўрсатувлар мазмунини бойитиш ва томошабинларнинг тасаввурларини кенгайтиришга хизмат қилган.