Саттарова Елена Анатольевнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): “Эвфемизмлар типологияси ва лексикографик тадқиқи масалалари (рус ва ўзбек тиллари материаллари асосида”, 10.00.06 – “Қиёсий адабиётшунослик, чоғиштирма тилшунослик ва таржимашунослик” (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2021.1.PhD/Fil995.
Илмий раҳбар: Хайруллаев Хуршиджон Зайниевич, филология фанлари доктори.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Термиз давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Самарқанд давлат чет тиллар институти, PhD.03/30.12. 2019.Fil/Ped.83.01.
Расмий оппонентлар: Насруллаева Нафиса Зафаровна, филология фанлари доктори, профессор; Қиличев Байрамали Эргашевич, филология фанлари номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот: Абдулла Қодирий номли Жиззах давлат педагогика институти. 
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади рус ва ўзбек тилларида сўзлашувчилар томонидан қўлланиладиган эвфемизмларни типологик хусусиятларини, эвфемизмларнинг нутқдаги аҳамиятини белгилаш, уларни  лексикографик қайд этиш мазмунини аниқлаш ҳамда рус ва ўзбек халқларининг миллий-маданий хусусиятларига асосланган эвфемизмларни тематик ва функционал-семантик жиҳатдан очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
турли тадқиқий ёндашувлардан келиб чиқиб ўрганиладиган тилларда сўзлашувчиларнинг нутқ муомаласи таркибида миллий-маданий ҳушмуомалаликнинг функционал-семантик ўхшашликлари (рус. эвф. “созрел(а)”, “поспел” – ўзб. эвф. “бўйга етмоқ”, “бўйи етиб қолмоқ”, “бўйи етмоқ”, “катта қиз бўлиб қолмоқ” жисмоний балоғатга етмоқ ўрнига ишлатилади) ва тафовутларнинг (рус. эвф. “золотая осень” (олтин куз), “осень жизни” (ҳаёт кузи) – ўзб. эвф. “баҳори ўтмоқ”, “баҳори тугамоқ” қарилик ўрнига ишлатилади; “соқоли кўксига тушмоқ” (“борода до груди” рус тилида дисфемизм ҳисобланади) эвфемистик лексика типологияси аниқланган;
рус ва ўзбек тилларида эвфемистик маънолар мезонларини ва пайдо бўлиш усуллари рус ва ўзбек тилларининг амалга оширишнинг лингвистик хусусиятлари белгиланиб, уларнинг самарали ҳосил бўлиш (синонимия, ўзлашмалар, семантик силжишлар, эвфемизмларни шакллантиришнинг расмий усуллари, сўз қўшиш, аффиксал сўз ясаш, ономатопея, инициал қисқартма, турли стилистик троплар ва шакллар) йўллари аниқланган;
эвфемизмларнинг рус-ўзбек тиллари изоҳли академик луғатлари негизида ушбу тил ҳодисаси луғатларда қайд этилган ва қабул қилинган анъанавий эвфимизмлар билан фарқланувчи беадаб сўзларнинг янги сўзлар билан алмашиниши аниқланган;
эвфемизмларнинг икки турли тизимли тиллардаги миллий-маданий ва этномаданий белгилари аниқлаштирилиб, халқнинг лисоний-маданий хусусиятлари тузилган ҳамда унинг нутқ стратегиясини ифодаловчи восита эканлиги исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Рус ва ўзбек таллари эвфемизмларини типологик ва лексикографик тадқиқот этиш масалаларини таҳлил этиш жараёнида олинган ва ишлаб чиқилган тамоиллари қуйидаги лойиҳаларга тадқиқ этилган:
турли тадқиқий ёндашувлардан келиб чиқиб ўрганиладиган тилларда сўзлашувчиларнинг нутқ муомаласи таркибида миллий-маданий ҳушмуомалаликнинг функционал-семантик ўхшашликларини аниқлаш юзасидан олинган хулосалардан Самарқанд давлат чет тиллар институтида 2018-2020 йилларга мўлжалланган “ОТ-Атех-2018-519 компьютер имитацион моделлар асосидаги виртуал ресурслар Web-иловасининг дастурий таъминотини яратиш” номли амалий лойиҳани бажаришда фойдаланилган (Самарқанд давлат чет тиллар институтининг 2021 йил 07 июлдаги 1461/30.02.01-сон маълумотномаси). Натижаларни жорий қилиш ва виртуал ресурслар асосида яратилган дастурий таъминот хулосаларини аниқлаш орқали амалиёт фаолиятини олға суриш имкони яратилган;
эвфемизмларнинг рус-ўзбек тиллари изоҳли академик луғатлари негизида ушбу тил ҳодисаси луғатларда қайд этилган ва қабул қилинган анъанавий эвфимизмлар билан фарқланувчи беадаб сўзларнинг янги сўзлар билан алмашиниши тўғрисидаги қарашлардан Сурхондарё вилояти давлат архиви иш фаолиятида фойдаланилган (Сурхондарё вилояти Давлат архивининг 2021 йил 1 апрелдаги С-87-сон маълумотномаси). Натижада фойдаланиладиган материаллар тадқиқотчилар томонидан архив ҳужжатлари билан ишлашда рус ва ўзбек  нутқи маданиятининг тил хусусиятларини ўрганиш (тарих, тилшунослик, ўлкашунослик, археология) жараёнининг такомиллашишига, архивлар учун мижозлар билан рус тилида ишлашга, шахсий фондлар архив ҳужжатлари билан ишлашга ёрдам берган;
ўзбек ва рус тиллари эвфемизмларини типологик ва лексикографик тадқиқилиш масалаларини ишлаб чиқиш билан боғлиқ хулосалардан “Замонавий ёшлар ўртасида нутқ маданияти ва унинг ривожланиши” сарлавҳали дастурни яратишда Сурхондарё вилояти рус маданий марказида қўлланилган  (Сурхондарё вилояти рус маданий марказининг 2021 йил 15 майдаги 17-сон маълумотномаси). Натижада, ушбу дастур замонавий ёшлар ўртасида маълумотлар алмашинуви тизимининг самарадорлигини оширишга ёрдам берган;
рус ва ўзбек тилларининг эвфемизмларида белгиланган миллий-маданий қадриятларни кенг тарғиб қилиш мақсадида “Эвфемизмлар типологияси ва лексикографик тадқиқи масалалари (рус ва ўзбек тиллари материаллари асосида)” мавзусига бағишланган тегишли тил материаллари Сурхондарё вилояти Ўзбекистон Миллий телерадиокомпаниясида “Тил-миллат кўзгуси”, “Кун мавзуси”, “Ўзбекистон – умумий уйимиз”, “Теледарс” каби мунтазам олиб борилган телекўрсатувларда қўлланилган (Сурхондарё телерадиокомпаниясининг 2021 йил 17 майдаги 01-01/60-сон маълумотномаси). Натижада телекўрсатувда тайёрланган материалларда рус ва ўзбек тиллари эвфемизмлари туфайли катта назарий ва амалий аҳамиятга эга нутқ маданиятининг миллий-маданий хусусиятларини ифодаловчи ўзига хос хусусияти алоҳида таъкидланган.