Sayt test rejimida ishlamoqda

Касимов Шодибек Исламовичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертация ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): «Глицирризин кислота асосида биостимуляторлар  ва ширинмия илдизини қайта ишлаш саноат чиқиндиси асосида биоўғит олиш», 02.00.10 – Биоорганик кимё (кимё фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2021.4.PhD/K384.
Илмий раҳбар: Матчанов Алимжон Давлатбоевич, кимё фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Гулистон давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Фарғона давлат университети, PhD.03/30.12.2019.K.05.01.
Расмий оппонентлар: Арипова Салимахон, кимё фанлари доктори, профессор; Жалолов Иқбол Жамолович, кимё фанлари номзоди.
Етакчи ташкилот: Андижон давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: галл кислотасининг глицирризин кислотаси (ГК), ГК моноаммонийли (ГКМАТ), монокалийли (ГКМКТ) тузлари билан супрамолекуляр комплексларини олиш, уларнинг физик кимёвий хоссалари ва биологик фаоллигини аниқлаш, шунингдек, Glycyrrhiza glabra - илдизини саноатда қайта ишлашда ҳосил бўладиган чиқиндилари асосида биоўғит яратишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор галл кислотасининг ГК, ГКМАТ ва ГКМКТ билан турли хил моляр нисбатлардаги сувда эрувчан супрамолекуляр комплекслари олинган;
янги олинган супрамолекуляр комплексларининг кимёвий тузилиши, физик-кимёвий ва спектрал хусусиятлари аниқланган; 
олинган супрамолекуляр комплексларнинг барқарорлик константаси изомоляр сериялар усули асосида Гиббс энергияси қийматига қараб аниқланган ва ГК:ГаллК (2:1), ГКМАТ:ГаллК (2:1) ҳамда ГКМКТ:ГаллК (2:1) моль нисбатларида супрамолекуляр комплекс ҳосил бўлишининг максимал унумига эришилганлигини ва нисбатан барқарор бўлиши исботланган;
сувли эритмаларда комплекс бирикмалар водород боғлари ва гидрофоб-гидрофоб ўзаро таъсирлашишлар ҳисобига барқарорлашиши аниқланган;
комплекслар таркибидаги галл кислотани сифат ва миқдорий аниқлашнинг ЮССХ усули ишлаб чиқилди ва амалий жиҳатдан олинган натижалар назарий жиҳатдан ҳисобланган натижаларга мос келиши исботланган;
комплекс бирикмаларининг биологик фаолликлари ГК:ГаллК (2:1), ГК:ГаллК (4:1) ва ГКМАТ:ГаллК (8:1) нисбатдаги супрамолекуляр бирикмаси буғдой (Triticum aestivum L.) ўсимлигининг ўсиши ва ривожланишига ижобий таъсир этиши ҳамда галл кислотасининг бошқа комплексларига нисбатан фаолроқ эканлиги аниқланган;
ширинмия (Glycyrrhiza glabra) илдизини саноат қайта ишлаш жараёнида ҳосил бўладиган кислотали чиқиндини утилизация қилиш ва унинг глауконит минерали асосида мақбул таркибли биоўғит ишлаб чиқилди ҳамда уни ғўзанинг ўсиш ва ривожланишига ижобий таъсири мавжудлиги аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши: 
Галл кислотасининг ГК, ГКМАТ ва ГКМКТ билан ҳосил қилган супрамолекуляр комплексларининг кимёвий тузилиши ва биологик фаоллиги бўйича олинган илмий натижалар асосида:
ширинмия ўсимлиги илдизпоясидан олинган глицирризин кислотаси ва унинг моноамонийли ва монокалийли тузларининг галл кислота билан турли нисбатдаги супрамолекуляр комплекслари (ГК:ГаллК, ГКМАТ: ГаллК ва ГКМКТ: ГаллК препарати) Ўзбекистон-Хитой «PENG SHENG» MЧЖ ҚК ишлаб чиқариш корхонасида (Сирдарё тумани) терини ошлаш ва қайта ишлаш бўйича қорамол терисини ошлашда ҳамда сифатини яхшилашда амалиётга жорий этилган (Ўзбекистон-Хитой «PENG SHENG» MЧЖ ҚК ишлаб чиқариш корхонасининг 2021 йил 12 ноябрдаги Z/557-сон маълумотномаси). Натижада, дерманинг иссиқликга чидамлиги ва эркин ҳолатда чармни чўзганда унинг мустахкамлигини ошириш имконини берган;
ширинмия ўсимлиги илдизпоясидан ГК олингандан сўнг илдизни қайта ишлаш саноат чиқиндилари қисман утилизация қилинган ва глауконит ҳамда оқава сув асосида мақбул таркибли биоўғит Сирдарё вилояти Боёвут тумани фермер хўжаликларида амалиётга жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2021 йил 16 ноябрдаги 02/026-4638-сон маълумотномаси). Натижада, назорат майдонига нисбатан ҳосилдорликни гектарига ўртача 8,7-14,1 центнерга ошириш имконини берган.

 

Yangiliklarga obuna bo‘lish