Sayt test rejimida ishlamoqda

Алиев Тоғаймурот Баратовичнинг 
фалсафа доктори (PhD) диссертация ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): «Аспарагин кислотасининг 3d-металлари билан аралашлигандли координацион бирикмалари синтези ва тадқиқи», 02.00.01 – Ноорганик кимё (кимё фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2021.1.PhD/К357.
Илмий раҳбар: Ҳусенов Қахрамон Шайимович, кимё фанлари номзоди, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Навоий давлат кончилик институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Бухоро давлат университети, PhD.03/30.12.2019.К.72.01.
Расмий оппонентлар: Рафиқов Адҳам Солиевич, кимё фанлари доктори, профессор; Мардонов Ўктам Мардонович, кимё фанлари номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот: Самарқанд давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: аспарагин кислотасининг баъзи 3d–металлар ва N, O, S – тутган аминокислоталар иштирокида аралашлигандли комплексларни эритмада ва қаттиқ ҳолда ҳосил бўлишини, таркиби, тузилиши, хоссалари ва каталитик фаоллигини аниқлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги: 
3d-металл ионларининг аспарагин кислотаси ва N, O, S – тутган аминокислоталар иштирокида эритмада ҳосил қилган комплексларининг барқарорлик константа қийматлари ва уларни лигандлар табиатига боғлиқлиги аниқланган;
Co(II), Cu(II), Ni(II), Fe(II), Fe(III) ионларининг аспарагин кислотаси ва N, O, S – тутган аминокислоталар, қўшимча сув молекулалари иштирокида янги аралашлигандли комплекслари синтез қилинган; 
темир(II) ва темир(III) ионларининг аминокислоталар тутган комплекс бирикмалари таркибида айни бир вақтда Fe(II) ва Fe(III) ионларини тутган би- ва полиядроли полимерсимон тузилишли комплекс бирикмалар ҳосил бўлиши исботланган;
рентгенструктуравий анализ усулида илк бор [Со(АspН)2(Н2О)4] таркибли комплекс бирикмада аспарагин кислотаси β-СОО– гуруҳининг битта кислород атомлари орқали монодентат координацияланиши исботланган;
[М(АspН)2] таркибли комплекс бирикмалар водород пероксидининг парчаланиш жараёнида синергетик каталитик фаолликни намоён қилиши аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши: 
3d-металл ионларининг аспарагин кислотаси ва бошқа аминокислоталар билан комплексларининг синтези, тузилиши ва каталитик фаоллиги бўйича олинган илмий натижалар асосида:
саноат чиқинди сувлари таркибидаги катионлар (Fe+3, Co+2, Cu+2, Ni+2) концентрациясини рН-метрик титрлаб аниқлаш усули Навоий кон-металлургия комбинатида амалиётга жорий этилган (Навоий кон-металлургия комбинатининг 2021 йил 12 ноябрдаги 02-06-07/10957-сон маълумотномаси). Натижада, саноат чиқинди сувлари таркибидаги мавжуд катионларнинг бир вақтнинг ўзида аниқлаш имконини берган; 
оқова сувлар таркибидаги оғир металл ионларини аминокислотали комплекслар ҳолатида ажратиб олиш усули Навоий кон-металлургия комбинатида амалиётга жорий этилган (Навоий кон-металлургия комбинатининг 2021 йил 12 ноябрдаги 02-06-07/10957-сон маълумотномаси). Натижада, саноат чиқинди сувлари таркибида мавжуд металл катионларини комплекс бирикма шаклида ажратиб олиш усулини яратиш имконини берган. 

 

Yangiliklarga obuna bo‘lish