Жамматова Мақсуда Шариповнанинг 
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
““Лайли ва Мажнун” достонининг ёзма ва оғзаки адабиётдаги талқини”, 10.00.02 – Ўзбек адабиёти (филология фанлари). 
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2021.1.PhD/Fil571.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Урганч давлат университети.
Илмий раҳбар: Рўзимбоев Сафарбой Рўзимбоевич, филология фанлари доктори, профессор.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Урганч давлат университети, PhD.03/30.12.2019.Fil.55.02.
Расмий оппонентлар: Ҳаққулов Иброҳим Чориевич, филология фанлари доктори, профессор; Керуенов Турғунбой Аразметович, филология фанлари доктори, доцент.    
Етакчи ташкилот: Қорақалпоқ давлат университети. 
Диссертация йўналиши: назарий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади Фозил Йўлдош ўғли томонидан айтилган “Лайли ва Мажнун” достони, Алишер Навоийнинг “Лайли ва Мажнун” достони ҳамда шу номда янги топилган Хоразмда кўчирилган қўлёзма нусхаси ва оғзаки вариантларини ўзаро қиёслаб, халқ ижодиётига алоқадор сюжетларни очиб беришдан  иборат. 
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
мумтоз адабиётимизда достонларнинг халқ ижодиёти билан алоқаси, асарнинг яратилиши, анъанавийлик, умумийлик, генетик асослари, сюжетининг шаклланишига туртки бўлган воқеалар баёни, образлари тизими, бадиий тасвир воситалари аниқланиб, бадиий эволюцияси очиб берилган; 
достон сюжетининг ёзма адабиётга кириб келишида ижодкорларнинг ҳиссаси, мумтоз сюжет билан достоннинг Фозил Йўлдош ўғли варианти ўртасидаги қўлёзма матн мукаммаллиги, қофиянинг келиш тартиби, поэтик алоқаси ва “Лайли ва Мажнун” сюжети жуда мунгли, марсиянамо хусусиятга эга бўлгани, асрлар давомида қиссахонлар репертуаридан ўрин эгаллагани очиб берилган; 
Хоразмдан топилган “Лайли ва Мажнун” достонининг қўлёзма нусхаси илк маротаба Алишер Навоийга мансуб достон ҳамда туркий версиялар билан қиёсланиб, достон сюжетининг муайян ижодкор томонидан индивидуал қайта ишланиши, сюжетнинг анъанавийлик, умумийлик, алоҳидалик белгилари очиб берилган;
янги топилган қўлёзма асарни ёзма адабиётдаги айрим манбалар, бахшилар репертуаридаги оғзаки вариантлар билан қиёслашда мумтоз сюжет воқеаларига Хоразм архаик эпосида учрайдиган эранлар, чилтанлар, азизлар образининг киритилиши халқ ижодиётига, достон таркибига киритган мухаммаслар, ғазаллар, байт ва мураббаъ шаклидаги жанрлар шеъриятнинг гўзал намуналари сифатида аруз қонун-қоидаларига мос келиши аниқланган.
IV. Тадқиқот натижалаpининг жоpий қилиниши. Тадқиқотдаги назарий таклифлар, амалий тавсиялар ва хулосалардан:
“Лайли ва Мажнун” достони сюжетининг ёзма адабиётга кириб келиши ва эволюцияси, достон сюжетининг шаклланишига  туртки бўлган асосий омиллар, мумтоз сюжет билан достоннинг халқ вариантлари ўртасидаги алоқа хусусидаги илмий-назарий хулосалардан ЎзР ФА ҚҚБ гуманитар фанлар илмий тадқиқот институтида бажарилган Ф1-ФА-О-43429 ФА–Ф1, ГОО2 “Қорақалпоқ фольклори ва адабиёти жанрларининг назарий масалаларини тадқиқ этиш” (2012-2016) фундаментал лойиҳасида фойдаланилган (Фанлар академияси Қорақалпоғистон бўлимининг 2021 йил 27 апрелдаги 86/1-сон маълумотномаси). Натижада “Лайли ва Мажнун” достонининг қўлёзма варианти, ёзма адабиётдаги айрим манбалар, бахши  репертуаридаги оғзаки вариантлар билан қиёсий ўрганиш асосида мумтоз сюжетнинг тарқалиш доираси ва ўзига хос хусусиятлари далилланган; 
“Лайли ва Мажнун” достони сюжетининг илк манбалари ва унинг халқ орасида тарқалиши таҳлилига бағишланган қисмидаги материаллардан ЎзР ФА ҚҚБ Қорақалпоқ гуманитар фанлар илмий-тадқиқот институтида бажарилган ФА-Ф1 “Қорақалпоқ фольклоршунослаги ва адабиётшунослиги тарихини тадқиқ этиш (2017-2020) амалий лойиҳасида фойдаланилган (Фанлар академияси Қорақалпоғистон бўлимининг 2021 йил 27 апрелдаги 86/1-сон маълумотномаси). Натижада ёзма ва оғзаки адабиётнинг ўзаро алоқалари, айрим сюжетларнинг миллатлараро тарқалиш тамойилларини аниқлашга оид янги манбалар илмий жамоатчилик эътиборига ҳавола қилинган; 
“Лайли ва Мажнун” достони оғзаки ва ёзма вариантларига оид диссертация иши натижаларидан тасвирий ва амалий санъат наъмуналаридаги, қадимги туркий обидалардаги ва халқ оғзаки ижодидаги тарихий қаҳрамонлик образларининг тарихий илдизларини тадқиқи илмий назарий жиҳатдан ЎзР ФА Ўзбек тили, адабиёти ва фольклори институтининг Давлат илмий-техника дастури доирасида 2012-2016 йилларда амалга оширилган ФА-Ф1-ГО39-рақамли “Алишер Навоий (2 жилдлик) ва Абдулла Қодирий қомусларини яратиш” номли фундаментал илмий лойиҳасида фойдаланилган (ЎзР Фанлар академиясининг 2021 йил 11 июндаги 1/216-сон маълумотномаси). Натижада нашр этилган республика ва хорижий нашрларда, илмий-амалий анжуман материалларида чоп этилган илмий мақолаларида акс эттирилган хулоса ва тавсиялари институтда амалга оширилаётган илмий тадқиқот ишларига тадбиқ этилган; 
“Лайли ва Мажнун” достони сюжетига оид турли афсона ва ривоятлар, достон воқеалари ичига Хоразм архаик эпосида учрайдиган азизлар образининг киритилиши ва бошқа турли мифологик лавҳалардан, Хоразмлик шоир Умар Боқий томонидан қиссахонларга мослаб яратилган насрий баёнидан фойдаланиш тўғрисидаги илмий-назарий хулосалардан Халқаро “Олтин мерос” хайрия жамоат фонди қошидаги “Авесто” музейининг фаолиятини амалга оширишда фойдаланилган (Халқаро “Олтин мерос” хайрия жамоат фондининг 2021 йил 11 мартдаги 01-03-сон маълумотномаси). Натижада “Лайли ва Мажнун” достонининг туркий халқлар, шу жумладан, ўзбек адабиёти ва фольклоршунослигида тадқиқ этилиши тарихига оид маълумотлар асосида музейга ташриф буюрувчи ёшларга достон тарихи ва моҳияти ҳақида маълумот берувчи буклетлар тайёрланган. 
“Лайли ва Мажнун” достонининг оғзаки вариантдан ёзма шжодга кириб келиши ва уни илмий жиҳатдан ёритиб бериш, асарнинг халфа вариантидаги бадеҳагўёлик тамойилларини тадқиқ қилиш ҳақидаги илмий-назарий хулосалардан Ўзбекистон Республикаси Маданият Вазирлиги “Ичан-Қалъа” давлат музей-қўриқхонаси тренинг фаолиятларида тадбиқ этилган (Ўзбекистон Республикаси Маданият вазирлигининг 2021 йил 10 майдаги “04-12-08-2386-сон маълумотномаси). Натижада достоннинг ёзма ва оғзаки адабиётда тарқалган натижаларидаги умумийлик ва алоҳидаликларни таҳлил қилиш, достон бадииятига алоҳида муносабат билдириш каби масалаларга оид илмий-амалий тавсиялар трениглар самарадорлигига ижобий таъсир кўрсатган; 
“Лайли ва Мажнун” достонининг халқ вариантларига оид қўлёзма ва тошбосма нусхаларидан Хоразм Маъмун Академиясида фаолият олиб бораётган А-ФА-2019-9 шифрли “Қадимий ёзма ноёб қўлёзма ва манбаларни тадқиқ қилиш, уларни рақамлаштирилган кутубхонасини яратиш амалий лойиҳасида фойдаланилган (ЎзР ФА Маъмун Академиясининг 2021 йил 31 майдаги 76/2-21-сон маълумотномаси). Натижада 17 (ўн етти) ноёб қўлёзмалар илмий жамоатчилик эътиборига ҳавола қилинган;     
“Лайли ва Мажнун” достони ёзма ва оғзаки материалларнинг ўзига хос бадиий хусусиятлари ва унда ўз ифодасини топган миллий қадриятларнинг тарихий асосларига доир илмий-назарий хулосалар, жумладан, достоннинг хоразмлик шоир Умар Боқий варианти асосида чиқарилган назарий умумлашмалардан Хоразм вилоят телерадио компаниясининг “Қадрият” радио эшиттиришини тайёрлашда фойдаланилган (Хоразм вилоят телерадио компаниясининг 2021 йил 1 мартдаги 289-сон маълумотномаси). Натижада Хоразм воҳаси халқ достонларда ўз ифодасини топган умуминсоний қадриятлар моҳиятини кенг кўламда тарғиб этишга эришилган, маънавий-маърифий мавзудаги бошқа кўрсатув ва эшиттиришлар учун ҳам муҳим манба бўлиб хизмат қилган.