Sayt test rejimida ishlamoqda

Кенжаев Зоир Тохир ўғлининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Кремнийли қуёш элементлари параметрларига никел киришма атомлари таъсирининг ўзига хослиги”, 01.04.10 – Яримўтказгичлар физикаси (физика-математика фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2021.4.PhD/FM415
Илмий маслаҳатчи: Исмайлов Қанатбай Абдреймович, физика-математика фанлари доктори, профессор
Диссертация бажарилган муассаса номи: Бердақ номидаги Қорақалпоқ давлат университети ва Ислом Каримов номидаги Тошкент давлат техника университети
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбекистон Миллий университети ҳузуридаги Яримўтказгичлар физикаси ва микроэлектроника илмий-тадқиқот институти, DSc.03/30.12.2019.FM/Т.01.12
Расмий оппонентлар: Тургунов Нозимжон  Абдуманнопович, физика-математика фанлари доктори, доцент, Имамов Эркин Зуннунович, физика-математика фанлари доктори, профессор
Етакчи ташкилот: Ион – плазма ва лазер технологиялари институти
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Никел билан легирлашнинг кремнийли ҚЭ лари параметрларига таъсирининг ўзига хос хусусиятларини ўрганиш ва никел киришма атомларининг кремнийли ҚЭ лари самарадорлигига таъсирининг физик моделини ишлаб чиқишдир.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
кремнийли ҚЭ самарадорлигини 25 ÷ 30% га оширишга имкон берадиган, никел билан легирлашнинг оптимал диффузия режимлари – Тdiff=800÷850 °С, қўшимча термик ишлов бериш шартлари – Тann=750÷800 °С ва кремнийли ҚЭ нинг оптимал тузилиши экспериментал аниқланган;
никел билан бойитилган сирт юзасига яқин соҳа (қалинлиги 2÷3 μm), юқори геттерлаш хоссасига эга бўлиб (G ≈ 0.5÷0.8), ҚЭ лари базасидаги асосий бўлмаган заряд ташувчиларнинг яшаш вақтини 2 мартагача ошириш имконини бериши ва ҚЭ самарадорлигини оширишда муҳим рол ўйнаши аниқланган;
илк бор никел билан легирлаш ҚЭ лари самарадорлигини ошириши дастлабки кремнийнинг ўтказувчанлик типига (p – ёки n – тип) ва p–n ўтишни яратиш учун киритилган киришмалар турига (B ёки P) боғлиқ эмаслиги аниқланган;
қуёш нурланиш спектрининг кўринадиган соҳасида (λ ~ 0.5÷1 μm) никел билан легирланган кремнийли ҚЭ лари қисқа туташув токининг спектрал сезгирлигини 25 ÷ 40% гача ошиши аниқланган;
никел киришма атомлари кластери тузилишининг физик модели ишлаб чиқилган ва шу асосида  кластердаги атомлари орасидаги масофа –RNi-Ni ≈ 3.84 Å ва никел кластерининг тез терқаладиган киришмалар билан боғланиш энергияси – ΔEk≈1.39 eV ҳисобланган;
кластерларнинг кремнийли ҚЭ параметрларига таъсирини тушунтириш учун никел кластерлари томонидан «зарарли» киришма атомларининг геттерлаш жараёнининг физик модели ишлаб чиқилган ва шу асосида геттерлаш коэффициенти (G≈0.5÷0.8) ва заряд ташувчиларни йиғиш коэффициентининг максимал ошиши – 50÷100% ҳисобланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Никел билан легирлашнинг кремнийли ҚЭ лари параметрларига таъсирининг ўзига хос хусусиятларини ўрганиш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
никел киришма атомларини кремнийга олдиндан кимёвий ётқизилган (ўстирилган) қатламдан диффузия қилишнинг янги усулидан «ФОТОН» акционерлик жамиятида жаҳон аналоглари даражасидаги 20÷100 nm ўлчамли кластерларга эга тажриба намуналарини олишда қўлланилган («Ўзэлтехсаноат» акционерлик жамиятининг 2021 йил 09 сентябрдаги №04-3/1729-сон маълумотномаси). Ушбу илмий натижаларни эффективлиги 18÷20 % гача бўлган ФВП ва ФВМ (фотоволтаик панеллар ва модуллар) ишлаб чиқариш учун қўллаш тавсия этилган;
геттерлаш усули ва никел легирлашнинг оптималлаштирилган технологияси Centre of foundation studies for agricultural science да (Путра Малайзия Университетининг 06.10.2021 йилдаги маълумотномаси) асосий бўлмаган заряд ташувчилар яшаш вақтини 2 мартагача ошириш, эмиттер сирт қаршилигини 10÷15 % га камайтириш ва самарадорлиги юқори (20÷22 %) қуёш батареяларини ишлаб чиқариш учун қўлланилган.

 

Yangiliklarga obuna bo‘lish