Sayt test rejimida ishlamoqda

Касимов Абдугаппар Кахаровичнинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон 

I. Умумий маълумотлар. 
Диссертация  мавзуси,  ихтисослик  шифри  (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Изотроп муҳитларда лазер нури тарқалиши”, 01.04.05 – Оптика (физика-математика фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2017.2.DSc/FM76.
Илмий маслаҳатчи: Бахрамов Сагдилла Абдуллаевич, физика-математика фанлари доктори, академи.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Мирзо Улуғбек номидаги Узбекистон Миллий университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: ЎзР ФА Ион-плазма ва лазер технологиялари институти, DSc.02/30.12.2019.FM.65.01.
Расмий оппонентлар: Рахматуллаев Илёс Арзимуродович, физика-матиматика фанлари доктори: Семенов Денис Иванович, физика-матиматика фанлари доктори; Болтаев Ганжабай Сапаевич, физика-матиматика фанлари доктори.
Етакчи ташкилот: Ислом Каримов номидаги Ташкент давлат техник университети
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик. 
II. Тадқиқотнинг мақсади тасодифий жараёнларни ўрганишда қўлланиладиган, натижаларни қайта ишлашнинг статистик усулларидан фойдаланган ҳолда турбулент атмосферада юқори қувватли ультрақисқа лазер импульсларининг тарқалиш жараёнини тадқиқ этишдан иборат. 
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги: 
филаментнинг ҳосил бўлиш ва тарқалиш ҳолатига мос келадиган цилиндрик симметрик муҳитда нурлар траекторияларининг ўзгаришини тавсифловчи рекурент ифода олинди;
турбулент атмосферада ва аэрозолларни ўз ичига олган атмосферада нурланишнинг тарқалишини моделлаштириш учун тасодифий линзалар моделидан фойдаланиш имконияти кўрсатилди, бу филаментнинг ўртача узунлигини аниқлашда флуктуацияларни камайтириш имконини бериши аниқланди.
атмосфера аэрозолининг ультрақисқа импульсларнинг тарқалишига ва атмосферада филамент ҳосил бўлишига таъсири тадқиқ этилди ва лазер нурланиши импулсларининг тарқалишига аэрозолнинг таъсири аърозол ўлчамларига боғликлиги аниқланди;
нурнинг эллиптиклик даражаси ультрақисқа лазер импульсининг тарқалишига ва ўз-ўзини фокуслашга, критик қувватдан ўнлаб марта катта қувватга эга бўлган импульсларда тадқиқ этилди, ва даста эллиптиклик даражасини ўзгартириб, ночизиқли фокус масофасини узунлигини ва филамент узунлиги бошқариш мумкинлиги аниқланди;
атмосферада ультра қисқа импулсларнинг тарқалишида нурланишнинг ютилиши туфайли муҳитнинг синдириш кўрсаткичи ўзгариши тадқиқ қилинди ва ютилиш натижасида атмосферада нуртола хосил бўлиши ва у импульс билан биргаликда шамол таъсирида силжиши мумкинлиги аниқланди;
Гаусс тақсимотига бўй синмайдиган майдон учун фотосаноқларнинг нисбий дисперсияси саралаш вақтига боғлиқлиги тадқиқ қилинди. Интеграл интенсивликни тақсимоти саралаш вақтига боғлиқ эмаслиги аниқланди. Саралаш вақтига тақсимот параметри боғликлиги аниқланди;
интенсивлик тақсимотини фотосаноқларнинг битта корреляция функциясини ўлчаш орқали, турбулент атмосферада тарқалган лазер нурланиши фотосаноқларининг статистик характеристикаларини, саралаш вақтининг кенг диапазонида  аниқлаш мумкинлиги кўрсатилди.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши:
фотосаноқлар корреляцион функциясидан фотосаноклар тақсимот зичлиги функциясини тиклаш методикаси Ўзбекистон Миллий университети “Оптика ва лазер физикаси” кафедрасида Давлат амалий  - тадқиқот дастурлари доирасида 2009 – 2011 йилларда бажарилган  № ИТД 15-020  “Сочувчи муҳитлар диагностикаси учун лазерли фотон-корреляцион спектрометрни ишлаб чиқиш” номли амалий тадқиқот лойихасида фойдаланилган (Ўзбекистон Миллий университети 2021 йил 24 ноябрь санасидаги № 01/11-7609 ракамли малумотномаси). Ушбу натижалардан фойдаланиш фотосаноклар тақсимот зичлиги функциясини фотосаноқлар корреляцион функциясидан диссертацияда келтирилган муносабат ёрдамида аниқлаш ва шу орқали ишлаб чиқилган қурилманинг самарадорлигини ошириш имконини берган; 
атмосферада ультрақисқа лазер импульсларининг тарқалишида содир бўладиган  ўз – ўзини фокуслаш жараёнини хақидаги маълумотлар, Тошкент давлат техник университети “Умумий физика” кафедрасида Давлат фундаментал – тадқиқот дастурлари доирасида (2012–2016) йилларда бажарилган № Ф2-49 “Фазовий модуляцияга эга квадратик ва кубик ночизикли сингдирувчанликли мухитларда ультрақисқа лазер импульсларини мухит билан квазисинхрон таъсирлашуви” номли фундаментал тадқиқот лойиҳасида фойдаланилган (Тошкент давлат техник университети 2021 йил 22 ноябр санасидаги № 01/9-14-3302 ракамли малуьотномаси). Ушбу натижалардан фойдаланиш инерт газларда ультрақисқа лазер импульслари тарқалишида филаментация ходисасини олдини олиш ва инерт газларда иккинчи ва учинчи гармоникалар генерациялаш жараёнига таъсир этувчи омилларни камайтириш имконини берган;
шаффоф мухитларда ультрақисқа лазер импульсларини тарқалишини ифодалофчи рекурент муносабатдан фойдаланиб Ўз ФА Ион-плазма ва лазер технологиялари институтида, Давлат фундаментал – тадқиқот дастурлари доирасида (2017-2020) йилларда бажарилган OT-Ф2-49 «Юқори қувватли субпетаватт фемтосекундли лазер нурланишини хосил  қилиш ва унинг моддалар билан ўзаро таъсирини ва кучайтириш усулларини тадқиқ қилиш ва яратиш» номли фундаментал тадқиқот лойихасида фойдаланилган. Илмий натижадан  фойдаланиш оптик кучайтиргич ва ночизикли кристалда ультрақисқа, катта кувватли лазер импульслари тарқалишида филаментация ходисасини олдини олиш ва филаментация туфайли қурилмаларни бузилишга олиб келувчи омилларни йўқотиш имконини берган.

 

Yangiliklarga obuna bo‘lish