Imamnazarov Davron Xamraevichning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon
I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): «O‘tkinchi metall paramagnit qotishmalarning elektron strukturasi va kinetik xossalari», 01.04.09 – Magnit hodisalari fizikasi (fizika-matematika fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2019.4.PhD/FM448
Ilmiy rahbar: Quvondiqov Obloqul Quvondiqovich, fizika-matematika fanlari doktori, professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Samarqand davlat universiteti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: Samarqand davlat universiteti, PhD.03/30.12.2019.FM.02.04
Rasmiy opponentlar: Eshpulatov Barot Eshpulatovich, fizika-matematika fanlari doktori, professor; Ibadov Rustam Mustafaevich, fizika-matematika fanlari doktori, professor
Yetakchi tashkilot: Buxoro davlat universiteti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi tartibli bo‘lmagan kristall va amorf paramagnit qotishmalarda solishtirma elektr qarshilik va normal Xoll koeffisientini umumlashtirilgan ikki zonali gibridlashgan s-d model asosida zaryad tashuvchilarning sochilishi kuchli hamda s-d gibridlashuvni e’tiborga olgan holda kogerent potensial usuli asosida nazariy jihatdan o‘rganish, shuningdek, o‘tkinchi metallar asosidagi kristall va nokristall paramagnit qotishmalarda klassik magnitoqarshilik nazariyasini o‘rganishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
ikki zonali umumlashtirilgan s-d modelning bir tugunli kogerent potensial usulida o‘tkinchi metallar asosidagi notartib paramagnit qotishlarning solishtirma elektr o‘tkazuvchanlik σ, normal Xoll effekti koeffisienti Ro uchun nazariy hisoblashlar bajarilgan. Bunda ρ va Ro umumiy ifodalariga tezlikning zonalararo matrisa elementlari bilan bog‘liq bo‘lgan tuzatmalar kiritildi;
ma’lum bir sharoitlarda gibridlashuv bilan bog‘liq bo‘lgan qo‘shimcha hadlar kichik bo‘lmay, qotishma tarkibiga kiruvchi komponentalarning konsentratsiyasi o‘zgarishi bilan Ro ning ishorasi manfiydan musbatga o‘zgarishi ko‘rsatilgan;
kuchli sochilish va gibridlashuvning ta’siri natijasida solishtirma elektr qarshilikning konsentratsiyaga bog‘liq holda o‘zgarishida Nordgeym qonuniyatidan chetlanish mavjudligi aniqlangan;
kuchli sochilishning ta’siri natijasida solishtirma elektr qarshilikning temperaturaga bog‘liq holda o‘zgarishida Fermi energiyasining holatlar zichligidagi joylashishiga qarab, solishtirma elektr qarshilikning oshishi yoki kamayishi aniqlangan;
o‘tkinchi metallar asosidagi tartibsiz qotishmalarda klassik magnetoqarshilik nazariyasi kogerent potensial usulining bir zonali modelida va Kubo formalizmi asosida o‘rganilgan. Bunda ko‘ndalang magnitoqarshilik dispersiya qonuni izotrop bo‘lgan holda, ya’ni zaryad tashuvchilarning sochilishi Born xarakterida bo‘lmagan holda nolga teng bo‘lmasligi hamda magnitoqarshilik sochilish intensivligi oshishi bilan Fermi sathining yoyilishiga mutanosib ravishda o‘sishi aniqlangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi: O‘tkinchi metallar asosidagi paramagnit qotishmalarning kristall va amorf holatdagi elektron strukturasi va kinetik xossalarini o‘rganish bo‘yicha olingan natijalar asosida:
sd-gibridizatsiyaning o‘tkinchi metallar asosidagi amorf paramagnit qotishmalarning elektron strukturasi va kinetik xossalariga ta’siri natijalari 15–03–04182-raqamli “Fundamental`nie zakonomernosti protsessa gazofaznogo sinteza metallicheskix nanoklasterov, ispol`zuemie metodami mnogomasshtabnogo kompyuternogo modelirovaniya” fundamental loyihasi doirasida bajarilgan tadqiqotlarda foydalanilgan (Rossiya FA Ural Bo‘limi Metallurgiya institutining tadqiqot dalolatnomasi). Ilmiy natijalarning qo‘llanilishi metall nanoklasterlarning hosil bo‘lish mexanizmini tushuntirish va ularning elektron strukturasini modellashtirish imkonini bergan;
elektronlarning dispersiya qonuni izotrop bo‘lib, ularning sochilishi kuchli bo‘lgan holda Lorens magnitoqarshiligi elektronlar holatining Fermi sathidagi so‘nishiga mutanosib bo‘lishi natijasidan 2007-2011 yillarga mo‘ljallangan ITD–14–027-raqamli ‹‹Ionlar implantatsiyasi yordamida hosil qilingan kvant nuqtali nanomateriallardan Quyosh energetikasida foydalanish›› mavzusidagi amaliy loyihada foydalanilgan. (O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligining 2020 yil 30 oktyabrdagi 89–03–4305-son ma’lumotnomasi). Olingan natijalar kvant nuqtali nanomateriallarning kolossal` magnitoqarshiligini baholash imkonini bergan.