Sayt test rejimida ishlamoqda

Аъзамов Сайфулбот Мухамадалиевичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Инглизча-ўзбекча тўқимачилик ва енгил саноат терминларининг структур-семантик таҳлили”, 10.00.06 – Қиёсий адабиётшунослик, чоғиштирма тилшунослик ва таржимашунослик (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2020.3.PhD/Fil735.        
Илмий раҳбар: Ахмедов Ойбек Сапорбоевич, филология фанлари доктори, профессор. 
Диссертация бажарилган муассаса номи: Наманган муҳандислик-технология институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Андижон давлат университети, PhD.03/30.12.2019.Fil.60.02.
Расмий оппонентлар: Раупова Лайло Рахимовна, филология фанлари доктори; Абдувалиев Муҳаммаджон Арабович, филология фанлари номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот: Қўқон давлат педагогика институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқот мақсади инглиз ва ўзбек тилларидаги тўқимачилик ва енгил саноат соҳаси терминларининг структур-семантик хусусиятларини аниқлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
инглиз ва ўзбек тилларидаги тўқимачилик ва енгил саноат соҳасига оид терминологик тизимларининг ривожланиш босқичлари аниқланиб, уларнинг тараққиётида соҳа терминларининг лексик-семантик, структур-семантик ва фонетик ўзгаришлари, жумладан, улардаги маъно кенгайиши очиб берилган;
тўқимачилик ва енгил саноат терминосистемасининг иерархик тарзда ташкил қилувчи номинацияларнинг парадигматик ва синтагматик муносабатда бўлишининг лисоний маркерлари исботланган; 
чоғиштирилаётган тиллардаги тўқимачилик ва енгил саноат лексик бирликларининг дериватив муносабатлари асосида содда, қўшма, жуфт, қисқартма, икки ёки бир нечта узвли формал-структур белгиларини ажратиш орқали лексик-семантик, функционал-семантик ва синтактик услубий хусусиятлари очиб берилган ҳамда морфемик-морфологик моделлари ишлаб чиқилган; 
инглиз ва ўзбек тилларидаги тўқимачилик соҳасига оид лексик бирликларнинг таржима луғатларидаги лексикографик талқини, адекватлиги, актив ва пассив луғатларда намоён бўлувчи семантик доминантлиги, уларнинг эквивалент (муқобил)лигини таъминлаш борасида лексикографик тамойиллар такомиллаштирилган. 
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Инглиз ва ўзбек тилларида тўқимачилик ва енгил саноат соҳаси терминологиясини структур-семантик, функционал-семантик таҳлилидан олинган илмий натижалар ва амалий таклифлар асосида:  
тўқимачилик ва енгил саноат терминларининг структур-семантик таҳлиллари натижаларидан Ўзбекистон Республикаси халқ таълими вазирлигининг 03-06/3-2594 рақамли маълумотномасида умумий ўрта таълим тизимида инглиз тилини ўқитишни янада такомиллаштириш, хусусан, ўқувчиларда тўқимачилик ва енгил саноат соҳасига оид терминлардан инглиз тили дарсларида матннинг социопрагматик таҳлилларига таянган ҳолда ўқувчиларни турлий нутқий вазиятларга тайёрлашга хизмат қилувчи восита сифатида фойдаланилган; натижада тўқимачилик ва енгил саноат соҳаси терминларининг диахрон тадқиқи ва структур-семантик таҳлилларидан Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги Фан ва технологиялар  агентлиги  томонидан  тақдим  этилган А-1-099 рақамли 2015-2017 йилдаги «Ўзбекистоннинг барқарор стратегик тараққиётида фуқоролик жамиятини янада ривожлантириш ва маънавий-ахлоқий хавфсизликни таъминлаш концепцияларининг аҳамияти» мавзусидаги фундаментал лойиҳасини бажаришда фойдаланилган (Фарғона давлат университетининг 2021 йил 17 июндаги 01-1788-сон маълумотномаси). Натижада лойиҳа доирасида тайёрланган услубий қўлланмада тўқув дастгоҳларининг дастлабки кўринишлари ва ўша даврга оид бўлган тўқимачилик соҳаси терминларининг структур-семантик таҳлили  акс эттирилган;
тўқимачилик соҳаси терминларининг структур-семантик, яъни тузилиши ва маъно жиҳатидан таҳлил қилинганда вужудга келувчи айрим тилшуносликга оид фикрлар ва хулосалардан Қирғиз-ўзбек халқаро университетида ўқув луғати ва соҳага оид дарсликлар яратишда кенг қўлланилди. (Қирғиз-ўзбек халқаро университетининг 2021 йил 6 июлдаги 07/01-6/53-сон маълумотномаси) Натижада «Тўқимачилик терминларининг морфологик хусусиятлари», «синтактик хусусиятлари», «тўқимачилик терминларининг метафорик шаклланиши», «структур-семантик таҳлили» каби тушунчаларни  ёритишда, ўқув луғатли ва соҳага оид дарсликлар яратишда кенг қўлланилган. 
тўқимачилик ва енгил саноат технологияси терминларининг структур-семантик таҳлиллари ҳамда уларда миллий-маданий хусусиятларнинг акс этишига доир хулосалардан Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси  «O’zbekiston» телерадиоканали ДУК «Маданий-маърифий ва бадиий эштиришлар» муҳарририяти томонидан тайёрланган «Миллат ва маънавият», «Таълим ва тараққиёт» номли радиоэштиришларининг 2021 йил февраль ва май сонларида эфирга узатилган (Ўзбекистон миллий телерадиокомпанияси «Ўзбекистон» телерадиоканалининг 2021 йил 18 июндаги 04-25-1037-сон маълумотномаси). Натижада тадқиқот ишида Маҳмуд Қошғарийнинг «Девону луғотит турк» - Турк лаҳжалар тўплами, Юсуф Хос Хожибнинг «Қутадғу билиг» – Саодатга элтувчи билим, Аҳмад Югнакийнинг «Ҳибат ул-ҳақойиқ» – Ҳақиқатлар совғаси асарларида келтирилган тўқимачилик ва енгил саноат соҳасига оид терминларнинг замонавий тўқимачилик соҳасига қай даражада боғлиқ эканлиги илмий жиҳатдан асосланган. 

 

Yangiliklarga obuna bo‘lish