Набиева Мунира Ҳамроқуловнанинг  
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Ўзбек  тилида белги англатувчи терминлар тизими, структураси ва лексикографик талқини”, 10.00.01–Ўзбек тили (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2018.1.PhD/Fil414/
Илмий раҳбар: Собиров Абдулҳай Шукурович, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Қарши давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Қарши давлат университети, PhD.03/30.12.2019.Fil.70.01.
Расмий оппонентлар: Махмараимова Шохиста Тўхташевна, филология фанлари доктори; Зокиров Мухторали Турдалиевич, филология фанлари номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот: Самарқанд давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: белги англатувчи терминларнинг лисоний тизимдаги ўрни, формал-структур, грамматик хусусиятлари, семантик кўлами ва лексикографик талқинини ёритишдан иборат
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
белги англатувчи терминларнинг лисоний тизимда алоҳида микросистема сифатида мавжудлиги, “сифат туркумига мансублик” фарқловчи, “терминосистемага мансублик” бирлаштирувчи белгиси билан характерланиши асосланган;
қўлланиш доирасининг торлиги, бир маънолилиги, ҳис-туйғуни ифодаламаслиги, илмий услубга хосланганлиги каби белгилар терминнинг бош, умумий, моҳиятни ташкил этадиган хоссалари эканлиги очиб берилган;
терминларни шаклий (формал) структурасига кўра – бир сўздан иборат мустақил терминлар (лексема, сўз, морфема), кўп узвли терминларнинг ихчамлашуви натижасида пайдо бўлган бир узвли терминлар (бирикма (сўз бирикмаси, қайнатма (наъматак қайнатмаси), кўп компонентли терминларнинг қисқартирилиши натижасида шаклланган аббревиатив терминлар (МҚГ (мураккаб қўшма гап), СГ (содда гап), СБ (сўз бирикмаси) каби турлари аниқланган;
белги англатувчи терминларнинг “сифат туркумига мансублик” семаси терминосистемадаги предмет, ҳаракат, миқдор англатувчи терминлардан фарқловчи, “терминосистемага мансублик” семаси бирлаштирувчи белгиси эканлиги далилланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Ўзбек тили белги англатувчи терминлар тизими, уларнинг структурал тузиши ва лексикографик талқини масалларини ёритиш жараёнида олинган илмий натижалар асосида:
белги англатувчи терминларнинг лисоний тизимда алоҳида микросистема сифатида мавжудлиги, терминларга кўпмаънолилик, полуфункционаллик ҳодисалари таҳлили бўйича эришилган илмий хулосалардан Ўзбекистон Республикаси Фанлар Академияси Қорақалпоғистон бўлими Қорақалпоқ гуманитар фанлар илмий-тадқиқот институти томонидан олиб борилган ФА-А1-Г003 “Ҳозирги Қарақалпоқ тилида функционал сўз ясалиши” мавзусидаги фундаментал лойиҳада фойдаланилган (ЎзР ФА Қорақалпоғистон бўлимининг 15.10.2021.даги 17.01/276-сон маълумотномаси). Натижада белги англатувчи терминларнинг лисоний тизимда алоҳида микротизим сифатида мавжудлиги, тизим ичидаги муносабатларига доир маълумотлар билан билан бойитиш имконини берган;
белги англатувчи терминларда терминологик маъно ва унинг замонавий лексикографик талқини, семантик кўлами, уларда кўпмаънолилик, маънодошлик, шаклдошлик каби лексик-семантик муносабатлар изоҳига доир назарий ва амалий тавсиялардан “Ўзбек тилининг белги англатувчи терминлар луғати” (ISBN 978-9943-978-92-8) номли терминологик ўқув луғатни нашрга тайёрлашда фойдаланилган. Натижада терминологик луғатда кўп маъноли, шаклдош, маънодош белги англатувчи терминларни лексикографик талқин қилиш муаммоларининг амалий ечимига эришилган;
ижтимоий ҳаёт ва фан тармоқларига оид тадқиқотларда илмий асосланган янги сўз ва атамаларнинг мунтазам равишда расмий муомалага киритиб бориш, замонавий ўзлашма терминларнинг ўзбекча муқобилларини яратиш ва ягона график шаклини белгилаш, давлат тилининг илм-фан тили сифатида нуфузини ошириш хусусидаги илмий хулосалардан Қашқадарё вилоят телерадиокомпанияси адабий-бадиий, маънавий-маърифий дастурлари сценарийсини тайёрлашда фойдаланилган (Қашқадарё телерадиокомпаниясининг 2021 йил 27 сентябрдаги 814-сон маълумотномаси). Тадқиқот натижалари асосида давлат тилининг барча фан тармоқларига оид илмий тадқиқотлар ва ижтимоий фаолиятда илм-фан тили сифатида нуфузини ошириш ҳақидаги тарғибот ишлари мазмуни мукаммаллашган.