Sayt test rejimida ishlamoqda

Нахалбаев Жахангир Турсунбаевичнинг
диссертация ҳимоясисиз селекция ютуғи (ихтиро патенти) асосида фалсафа доктори (PhD) илмий даражасини бериш бўйича эълон матни

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Лалмикор майдонларда экиш учун нўхатнинг аскохитоз касаллигига чидамли, серҳосил навини яратиш», 06.01.05–Селекция ва уруғчилик (қишлоқ хўжалиги фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2021.2.PhD/Qx163.
Илмий раҳбар: Хамдамов Искандар Хамдамович, биология фанлари доктори, профессор.
Илмий тадқиқот иши бажарилган муассаса номи: Лалмикор деҳқончилик илмий-тадқиқот институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Пахта селекцияси, уруғчилиги ва етиштириш агротехнологиялари илмий-тадқиқот институти, PhD.05/27.02.2020.Qx.42.02.
Ўзбекистон Республикаси Интеллектуал мулк агентлигининг ихтирога патенти олинган: нўхат навининг «Ифтихор» нави (№ NАР 00332). Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги ҳузуридаги Ўзбекистон Республикаси Интеллектуал мулк агентлигининг 2021 йил 31 августдаги 01-11/2223-сонли хулосаси.
II. Тадқиқотнинг мақсади: лалми ерлар учун аскохитоз касаллигига чидамли юқори хосил берадиган нўхатнинг янги навини яратиш ҳамда ишлаб чиқаришга кенг майдонларда жорий этишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор Ўзбекистон лалмикор минтақаларида аскохитоз касаллигига чидамли серхосил навлар яратишда ICARDA нўхат нав намуналари ҳамда маҳаллий Юлдуз нави иштирокида мураккаб чатиштириш асосида дурагай комбинациялар олинган;
дурагай комбинацияларнинг биологик хусусиятлари ва морфологик белгилари, аскохитоз касаллигига чидамлилиги ўрганилган ҳамда комплекс қимматли хўжалик белгиларга эга истиқболли тизмалар ажратилган. Ушбу тизмалар асосида якка танлаш йўли билан янги “Ифтихор” нави яратилган;
“Ифтихор” навига Ўзбекистон Республикаси Интеллектуал Мулк агентлиги томонидан селекция ютуғига патент олинган (№ NAP 00332);
нўхатнинг яратилган янги “Ифтихор” нави қурғоқчиликка, иссиқликка, аскохитоз касаллигига ўрганилган бошқа нав намунларига нисбатан бардошлилиги, лалмикор майдонларда етиштиришга мослиги, экишга тавсия этилган навларга нисбатан ҳосилдорлиги 12-15 фоиз ва дон таркибидаги оқсил миқдори 1,4-2,5 фоизга юқори эканлиги билан бошқа навлардан фарқ қилиши тасдиқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
ICARDA нўхат нав намуналари ҳамда маҳаллий Юлдуз нави иштирокида мураккаб чатиштириш орқали олинган дурагай комбинациялардан кўп йиллар давомида селекция жараёнининг барча босқичларида ўрганиш, баҳолаш ва танлаш асосида олиб борилган тадқиқотлар натижасида:
нўхатнинг комплекс қимматли хўжалик белгиларига эга аскохитоз касаллигига чидамли янги “Ифтихор” навига Ўзбекистон Республикаси Интеллектуал Мулк агентлиги томонидан NАР 00332 (05.03.2021) рақамли патент олинган ҳамда ушбу нав 2018-2019 йиллар конкурс синови натижалари ва Эксперт комиссияси хулосасига асосан, Жиззах ва Самарқанд вилоятларининг лалми майдонларида экиш учун 2020 йилдан қишлоқ хўжалиги экинлари давлат реестрига киритилган (Қишлоқ хўжалиги экинлари навларини синаш марказининг 2021 йил 23 августдаги т-6/01-08-516-сон маълумотномаси). Натижада нўхатнинг Ифтихор навидан андоза Юлдуз навига нисбатан ўртача 1,0-2,0 центнер қўшимча дон ҳосили олинган. Шу билан бирга, 1000 дона уруғ вазни 284-318 г, тўкилишга ва ётиб қолишга чидамлилик 5 баллни ташкил этган;
нўхатнинг янги “Ифтихор” нави 2017-2020 йилларда Дон ва дуккакли экинлар илмий-тадқиқот институти Ғаллаорол илмий-тажриба станциясида жами 24 гектар майдонга, Ғаллаорол тумани Қипчоқсув СИУ “Сардор Диёр Раззоқов” фермер хўжалигида 10,0 гектар, Зарбулоқ СИУ “Чувиллоқ лалмикор” фермер хўжалигида 10,0 гектар, Кўкбулоқ ҚФЙ “Лалмикор барака” фермер хўжалигида 7,0 гектар майдонга, жами 27 гектар лалмикор майдонларда жорий қилинган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги Вазирлигининг 2021 йил 27 октябрдаги 02/021-4399-сон маълумотномаси). Натижада “Ифтихор” навидан андоза навга нисбатан 2,1 ц/га қўшимча дон ҳосили олиниб, рентабеллик даражаси 36,2-39,8 фоизни ташкил этган;
«Лалмикор майдонларда дуккакли дон ва ем-хашак экинларини етиштириш етиштириш» номли тавсиянома тасдиқланган (Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2021 йил 29 майдаги 02/021-4399-сон маълумотномаси). Натижада республикамизнинг қишлоқ хўжалиги сохасида, жумладан лалмикор майдонларда фаолият юритаётган фермер хўжаликлари томонидан фойдаланиб келинмоқда.

Yangiliklarga obuna bo‘lish