Сабуров Хурсанд Мамбетсалиевичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Маҳаллий хом ашёлар асосида модификацияланган боғловчилар билан кўчувчан қумларни хоссаларини яхшилаш ва қўллаш технологияси”, 05.09.05-“Қурилиш материаллари ва буюмлари” (техника фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2021.4.PhD
Илмий раҳбар: Қосимов Иброхим Иркинович техника фанлари доктори, профессор в.б.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент архитектура-қурилиш институти
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент архитектура-қурилиш институти. DSc.26/30.12.2019.Т.11.01.
Расмий оппонентлар: Ҳасанов Бахридин Баратович – техника фанлари доктори, профессор; Турапов Махмуд Турапович- техника фанлари номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот: Жиззах политехника институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади кўчувчи қумларни саноатнинг техноген чиқиндилари асосида махсус хусусиятга эга бўлган қотирувчи самарали таркибларни ва уларни олиш технологиясини ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
сувда эрувчи маҳаллий саноат техноген чиқиндилари асосида қуруқ қум юзасида мустаҳкам ҳимоя қатламини ҳосил қилувчи қотирувчи-реагент олиш имкониятлари ўрганилиши натижасида бу реагентларни олишнинг илмий асослари ишлаб чиқилган;
турли боғловчиларнинг қум юзасидаги намлик ўзгариши ва шимилиш жараёнининг қонуниятлари тадқиқ қилиниши асосида синтез қилинган «СХМ-1» ва «СХМ-2» полимерларининг қум таркибидаги гранулометрик ва минералогик таркибининг қум ҳимоя қатламини қотирилишига таъсири аниқланган;
нам ва қуруқ қум юзасида «СХМ-1» ва «СХМ-2» полимер эритмалари воситасида ҳимоя қатламини ҳосил қилиш ва унинг шимилиши, намликни сақлаб туриши жараёнларининг яхшиланиши асосида шамолга ва совуққа чидамлилик хоссалари яхшиланиши аниқланган;
нам ва қуруқ қум юзасида «СХМ-1» ва «СХМ-2» полимерлари асосида мустаҳкам ҳимоя қатламини ҳосил қилиш технологиясининг иқтисодий самарадорлиги асосланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши: «Маҳаллий хом-ашёлар асосида модификацияланган боғловчилар билан кўчувчан қумларнинг хоссаларини яхшилаш ва қўллаш технологияси бўйича олинган натижалар асосида:
«СХМ-1» ва «СХМ-2» полимер-боғловчи эритмалари асосида қум юзасида мустаҳкам монолит ҳимоя қатламини олиш технологияси Мискин- Учқудуқ темир йўл станцияси оралиғидаги темир йўлнинг 123-138 километрида қўлланилди. (“Ўзсаноатқурилишматериаллари” уюшмаси 10.05.2021 йил № 05/15 24-94 сонли маълумотномаси); Натижада “СХМ-1 ва СХМ-2” русумли полимерларни қўллаш натижасида полиакриламид полимерига қараганда мустаҳкамликни 25-30% га оширишга, таннархни 27,44 % га камайтиришга, қўллаш технологияси натижасида иш самарадорлигини 110-120% га ошириб, инсон қўл меҳнатини 15-20% қисқартишга эришилган.
Қорақалпоғистон Республикаси Хўжайли туманидаги автомобил йўлларининг "4к-43/д/ҳ-Амударё-Учқудуқ-Тошовуз» йўлида қўлланилган. (Ўзбекистон Республикаси Транспорт вазирлиги ҳузуридаги автомобил йўллари қўмитасининг 2021 йил 27 сентябрдаги 02/3757-4228-сон маълумотномаси.) Натижада хориждан валюта ҳисобига келтириладиган полимер боғловчилардан бутунлай воз кечиш, композицияларни 100% «СХМ-1» ва «СХМ-2» қўшимчаларига алмаштириш имконияти яратилган.