Sayt test rejimida ishlamoqda

Сабитов Тимур Юрьевичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертация ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): «Писком дарёси ҳавзаси атроф-муҳитига иқлим омилларнинг таъсирини моделлаштириш», 11.00.05 – Атроф-муҳитни муҳофаза қилиш ва табиий ресурслардан оқилона фойдаланиш (география фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2021.2.PhD/Gr163.
Илмий раҳбар: Петров Максим Анатольевич, геология-минералогия фанлари номзоди, катта илмий ходим.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон миллий университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Ўзбекистон Миллий университети, DSс.03/30.12.2019.Gr.01.06.
Расмий оппонентлар: Аденбаев Бахтияр Ембергенович, география фанлари доктори, доцент, Назаров Абдугаффор Абдужаббарович, география фанлари номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот: Сейсмология институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Писком дарёси ҳавзаси иқлимий кўрсаткичлари (ҳаво ҳарорати ва атмосфера ёғинлари) динамикасини таҳлил қилиш ва уларнинг дарё ҳавзаси атроф-муҳитига таъсирини моделлаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
иқлим кўрсаткичларининг музликлар майдонига, музлик кўллари ва музликолди зона ландшафтларининг шаклланиши, шунингдек хавфли табиий географик жараёнларнинг вужудга келишига таъсири даражаси аниқланган;
Барқроқ музлигидаги автоматик метеорологик станциядан олинган ёғингарчилик қийматлари, энергия баланси моделини қўллаб, Ойгаинг метеорологик станцияси маълумотлари асосида қайта тикланган, Барқроқ музлигидан эриган қор сувлари оқими баҳоланган;
Писком ҳавзасининг баланд тоғли ҳудудида жойлашган кўлларни масофадан зондлаш ва ГАТ технологиялари асосида сел хавфи эҳтимолийлиги моделлаштирилган ва эҳтимолий хавфлилик кўрсаткичлари картаси яратилган;
музликолди зона ландшафтларидаги ўзгаришларни масофадан зондлаш ва ГАТ ёрдамида баҳолаш усули ишлаб чиқилган ҳамда Писком ҳавзасидаги ўсимликлар қоплами зичлигини динамикаси оҳирги 30 йиллик давр учун аниқланган. 
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши: 
Писком дарёси ҳавзаси атроф-муҳитига иқлимий омилларнинг таъсирини моделлаштириш бўйича олинган натижалар асосида:
Писком дарёси ҳавзасида сувнинг тақсимланишига иқлимий омилларнинг таъсир даражасини аниқлаш натижалари Ўзбекистон Республикаси Гидрометеорология хизмати маркази амалиётида Писком дарёсининг сув сарфини прогнозлашда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Гидрометеорология хизмати марказининг 2021 йил 16 июль 01-15/796-сон маълумотномаси). Натижада, Писком дарёси йиллик сув оқими ҳажмини прогнозлаш натижалари сифатини ошириш имконияти яратилган;
Писком дарёси ҳавзасидаги Ойгаинг метеорологик станцияси ва дала тадқиқотлари давомида Барқроқ музлигида ўлчанган ёғинларнинг корреляцион боғланиши асосида ишлаб чиқилган Барқроқ музлигидан қор эришининг модели Ўзбекистон Республикаси Гидрометеорология хизмати маркази амалиётида қор эришидан ҳосил бўладиган оқим миқдорини ҳисоблашда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Гидрометеорология хизмати марказининг 2021 йил 16 июль 01-15/796-сон маълумотномаси). Натижада, мазкур модель Писком ҳавзасидаги қорнинг баҳор ойларида эришидан ҳосил бўладиган оқим миқдорини аниқлаш имконини берган;
Писком дарёси тоғли ҳудудида жойлашган кўлларни масофадан туриб зондлаш ва ГАТ технологиялари асосида яратилган модели, шунингдек ушбу кўлларнинг бир-бирига нисбатан жойлашуви ва ҳавф яратиш эҳтимоли акс эттирилган картадан Ўзбекистон Республикаси Гидрометеорология хизмати маркази амалиётида Писком дарёсидаги кўлларнинг мониторингини олиб боришда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси  Гидрометеорология хизмати марказининг 2021 йил 16 июль 01-15/796-сон маълумотномаси). Натижада, Писком дарёси ҳавзасидаги тўғони ўпирилиши ҳавфи эҳтимоли юқори бўлган ва шу туфайли алоҳида мониторинг зарур бўлган кўлларни аниқлаш имкониятини берган;
иқлим ўзгариши ва музликлар майдонининг қисқариши сабабли музликолди зоналаридаги ўзгаришларни ГАТ технологиялари ва масофадан зондлаш орқали баҳолаш усули Ўзбекистон Республикаси Гидрометеорология хизмати маркази амалиётида  Писком дарёси ҳавзасида ХХ асрнинг охиридан ҳозирги кунгача ўсимликлар зичлигида ўзгариш содир бўлган ҳудудларни аниқлашда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Гидрометеорология хизмати марказинининг 2021 йил 16 июль 01-15/796-сон маълумотномаси). Натижада, бундай ёндошув Писком дарёси оқимининг йил давомида тақсимланишини белгилайдиган омиллардан бири бўлган ўсимлик қопламининг зичлиги камайиб бораётган ҳудудларни аниқлаш имконини берган.

 

Yangiliklarga obuna bo‘lish