Musashayxov Umidjon Xusanovichning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon
I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): «Turli lokalizatsiyali qon tomirlari trombozlari patogenezida folat metabolizmi va gemostazning trombotsitar xalqa buzilishlari gen-determinantlarining rolini o‘rganish», 14.00.16–Normal va patologik fiziologiya (tibbiyot fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam:B2021.2.PhD/Tib1930
Ilmiy rahbar: Karimov Xamid Yakubovich, tibbiyot fanlari doktori, professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Andijon davlat tibbiyot institutida bajarilgan.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa (muassasalar) nomi, IK raqami: Toshkent tibbiyot akademiyasi, DSc.04/30.12.2019.Tib.30.03.
Rasmiy opponentlar: Zokirov Yorkin Uzuevich,tibbiyot fanlari doktori, professor, Sayfullaeva Saida Akramjonovna, tibbiyot fanlari doktori, katta ilmiy hodim.
Yetakchi tashkilot: Buxoro davlat tibbiyot instituti, Dissertatsiya yo‘nalishi: amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi: turli lokalizatsiyali qon-tomirlari trombozlarining patogenezida folat almashinuvi buzilishi va gemostazning trombotsitar halqa gen-boshqaruvchilarining rolini baholash.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
giperkoagulyasion sindrom shakllanishida va turli lokalizatsiyali qon-tomirlari trombozlarining rivojlanishida (OChVT, II va MI) folat davrining buzilishi gen-boshqaruvchilari polimorfizmlari (MTHFR A1298C, C677T; MTRR A66G; MTR A2756G) va gemostazning trombotsitar halqa buzilishi (ITGA2 C807T i ITGB3 T1565C) genlari polimorf variantlarining roli aniqlangan;
o‘rganilayotgan genlarning salbiy alel va genotiplari polimorf ko‘rinishlarini tarqalish darajasini trombogen asoratlarni rivojlanishiga irsiy moyillikni shakllanish qonuniyati asoslangan;
OChVT rivojlanishida MTR (A2756G) genining A/G salbiy geterozigot genotipining, II va MI rivojlanishi xavfi uchun esa MTHFR (C677T) genetik markerning S/T salbiy genotipi sezilarli hissa qo‘shishi aniqlangan;
OChVT, II va MI bo‘lgan bemorlarda ITGA2 geni C807T polimorfizmining T/T funksional salbiy genotipini va II, MI mavjud bemorlarda ITGB3 geni salbiy geterozigot genotipi Leu/Pro ni tashuvchanligini aniqlanishi trombogen asoratlarni rivojlanish xavfi bilan to‘g‘ridan-to‘g‘ri bog‘liqligi aniqlangan;
tromboembolik asoratlarning rivojlanish xavfi va takrorlanishini bashoratlash takomillashtirilgan algoritmi ishlab chiqilgan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi.
Turli lokalizatsiyali qon-tomir trombozlarini rivojlanish xavf omillarini erta bashoratlash bo‘yicha olingan ilmiy natijalar asosida:
aholining turli qatlamlari orasida turli lokalizatsiyali qon-tomirlari trombozlari rivojlanish xavfini erta bashoratlash bo‘yicha olingan ilmiy tadqiqotning natijalari asosida ishlab chiqilgan «Turli lokalizatsiyali qon-tomirlari trombozlari rivojlanish xavfini bashoratlash uslubi» nomli uslubiy tavsiyanoma tasdiqlangan (Sog‘liqni saqlash vazirligining 2021 yil 20 avgustdagi 8p-z/741-son ma’lumotnomasi). Natijada turli lokalizatsiyali qon-tomirlari trombozlarini erta bashoratlash imkonini bergan.
Turli lokalizatsiyali qon-tomirlari trombozlari rivojlanish xavfini bashoratlash algoritmini ishlab-chiqish asosida olingan tadqiqot natijalari sog‘liqni saqlash amaliyotiga, jumladan, Respublika ixtisoslashtirilgan gematologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazi, Andijon davlat tibbiyot instituti klinikasi, Respublika shoshilinch tibbiy yordam ilmiy markazining Andijon filiali amaliyotiga tadbiq etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligining 2021 yil 11 noyabrdagi 08-09/16969-son ma’lumotnomasi). Natijada, trombogen asoratlar rivojlanishiga irsiy moyillikni aniqlash va oldini olish tadbirlarni o‘z vaqtida o‘tkazish va davolash tartibini moslashtirish orqali nogironlik va o‘lim xavfini kamaytirish imkonini bergan.
