Канокова Шахноза Закировнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): «(snn)1/2=62-5020 ГэВ энергия оралиғида p+p, Cu+Cu, Au+Au, Pb+Pb тўқнашувларининг коллектив хоссалари», 01.04.08 – Атом ядроси ва элементар заррачалар физикаси. Тезлаштирувчи техника. (физика-математика фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2018.2.PhD/FM251
Илмий раҳбар: Олимов Хусниддин Қосимович, физика-математика фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон миллий университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ядро физикаси институти, DSc.02/30.12.2019.FM/T.33.01.
Расмий оппонентлар: Насиров Авазбек Каримович физика-математика фанлари доктори; Бозоров Эркин Хожиевич физика-математика фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Жиззах давлат педагогика институти.
Диссертация йўналиши: назарий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади юқори энергияли Cu+Cu, Au+Au, Pb+Pb ва p+p тўқнашувларида ҳосил бўлган зич ва иссиқ материянинг коллектив хоссалари тўғрисида янги маълумотлар олишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
(snn)1/2= 62—2760 ГэВ энергия оралиғида марказий Cu+Cu, Аu+Аu ва Pb+Pb тўқнашувларда ҳосил бўлган материянинг кўндаланг (радиал) оқим ўртача тезлиги (<βt>) ва иштирок этган нуклонларнинг ўртача сони <Npart> ўртасида тўғри боғлиқлик ўрнатилган;
(snn)1/2= 62-2760 ГэВ энергия оралиғида марказий Cu+Cu, Аu+Аu ва Pb+Pb тўқнашувларида олинган глобал кинетик «совиш» ҳарорати Tfo тўқнашувларида иштирок этган нуклонларнинг ўртача сонига <Npart> боғлиқ эмаслиги кўрсатилган;
кинетик «совиш» ўртача ҳароратининг қиймати <Tfo> энергия (snn)1/2 ошиши билан ортиши ва энергия қиймати (snn)1/2 ≥ 200 ГэВ бўлганида <Tfo> ўзининг чегаравий қийматига етиши, (snn)1/2 = 200-5020 ГэВ энергия оралиғида эса ўзгаришсиз қолиши ўрнатилган;
(snn)1/2 = 2.76 ва 5.02 ТэВ энергияларда Pb+Pb тўқнашувлар марказийлиги ортиб бориши билан Pb+Pb тўқнашувлар тизимининг термализация даражаси ортиб бориши, мувозанатсизлик (ноэкстенсивлик) даражаси эса аксинча камайиб бориши кўрсатилган;
Цаллис тақсимот функциясининг Т ҳарорати ва q мувозанатсизлик (ноэкстенсивлик) даражасининг p+p туқнашувлар энергияси (snn)1/2 2.76 дан 5.02 ТэВгача ортиши билан (заррачаларнинг барча турлари учун) ошиб бориши аниқланган;
хато чегараларида мос келадиган (s)1/2= 2.76 ва 5.02 TэВли p+p тўқнашувларида коллектив кўндаланг оқим тезлигининг нол қиймати аниқланган, бу эса p+p тўқнашувларининг тўлиқ ансамблида кварк-глюон плазма шаклланиши бўйича сигнал мавжуд эмаслигини кўрсатади.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши: (snn)1/2 = 62—5020 ГэВ энергия оралиғида p+p, Cu+Cu, Au+Au, Pb+Pb тўқнашувларидаги коллектив хоссаларини ўрганиш бўйича олинган илмий натижалар асосида: 
материянинг кўндаланг (радиал) оқим ўртача тезлиги (<βt>) ва (snn)1/2= 62—2760 ГэВ энергия оралиғида марказий Cu+Cu, Аu+Аu ва Pb+Pb тўқнашувларида иштирок этган нуклонларнинг ўртача сони <Npart> ўртасидаги тўғри боғлиқлик № 11575103-сон Хитой миллий табиатшунослик жамғармаси ва № 201901D111043-сон Шанси вилоят илмий жамғармаси грантлари доирасида фойдаланилган (Шанси университети Назарий физика институтининг 2021 йил 24 майдаги маълумотномаси). Илмий натижаларнинг кўлланилиши материя кўндаланг оқими тезлигининг оғир ионлар тўқнашувларининг энергиясига (snn)1/2 ва тўқнашувларида иштирок этган нуклонларнинг ўртача сонига <Npart> боғлиқлигини ўрнатишга имкон берган;
кинетик «совиш» ўртача ҳарорати қийматининг <Tfo> (snn)1/2= 62-2760 ГэВ энергия оралиғида марказий Cu+Cu, Аu+Аu ва Pb+Pb тўқнашувларида иштирок этган нуклонларнинг ўртача сони <Npart> ва энергия (snn)1/2  ўртасидаги боғлиқликлари № 11575103-сон Хитой миллий табиатшунослик жамғармаси ва № 201901D111043-сон Шанси вилоят илмий жамғармаси грантлари доирасида (Шанси университети Назарий физика институтининг 2021 йил 24 майдаги маълумотномаси) ҳамда чет эл олимлари илмий ишларида фойдаланилган (халқаро журналлардаги ҳаволалар: International Journal of Modern Physics A 35, 2050167, 2020; Euro-Asia Conferences, 2021; Advances in High Energy Physics 2021, 6677885, 2021; International Journal of Modern Physics A 36, 2150149, 2021). Илмий натижаларнинг кўлланилиши заррачалар ҳосил бўлишининг кинетик ҳароратининг оғир ионлар тўқнашувларининг энергиясига (snn)1/2 боғлиқлигини аниқлашга, шунингдек, зич модданинг коллектив хоссалари ҳақидаги дунё маълумотлар базасини тўлдиришга имкон берган;
термализация ва мувозанатсизлик (ноэкстенсивлик) даражаларининг Pb+Pb тўқнашув марказийлигига боғлиқлиги, ҳарорат Т ва Цаллис тақсимотининг ноэкстенсивлик параметри q (мувозанатсизлик даражаси) p+p туқнашувларининг энергиясига боғлиқлиги ва (s)1/2= 2.76 ва 5.02 TэВли p+p тўқнашувларида коллектив кўндаланг оқимнинг деярли мавжуд эмаслиги Банну Фан ва технологиялар университетининг физика факультети ва ЎзФА Физика-техника институтининг Юқори энергиялар лабораторияси ўртасида илмий ҳамкорлик доирасида (Банну Фан ва технологиялар университетининг 2021 йил 25 майдаги маълумотномаси) ҳамда чет эл олимлари илмий ишларида фойдаланилган (халқаро журналлардаги ҳаволалар: : International Journal of Modern Physics A 35, 2050167, 2020; Advances in High Energy Physics 2021, 6677885, 2021; International Journal of Modern Physics A 36, 2150149, 2021) протон протон тўқнашувларида олинган экспериментал натижаларини феноменологик тахлил қилишда фойдаланилган. Илмий натижаларнинг кўлланилиши Оғир ионлар релятивистик ва Катта адрон коллайдерлар тажрибаларидаги p+p ва A+A тўқнашувларининг эффектив ҳарорати ва мувозанатсизлик (ноэкстенсивлик) параметрининг тўқнашувлар энергияси (snn)1/2 га боғлиқлигини ўрнатишга имкон берган.