Sayt test rejimida ishlamoqda

Зияев Рахмат Рахимовичнинг 
фалсафа доктори (PhD) диссертация ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): «Зарафшон ҳавзаси дарёлари сув режими фазаларининг иқлим ўзгариши шароитидаги силжишлари», 11.00.03 – Қуруқлик гидрологияси. Сув ресурслари. Гидрокимё (география фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2017.1.PhD/Gr8.
Илмий раҳбар: Ҳикматов Фазлиддин Ҳикматович, география фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон миллий университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Гидрометеорология илмий-текшириш институти, DSc.27/30.12.2019.Gr.47.01. 
Расмий оппонентлар: Мурадов Шухрат Одилович, техника фанлари доктори, профессор; Пирназаров Равшан Топволдиевич география фанлари номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот: Наманган давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Зарафшон ҳавзаси дарёлари сув режими турли фазалари, яъни кам сувли, тошқин ва тўлинсув даврлари кузатилиш муддатларининг иқлим ўзгариши шароитидаги силжишларини аниқлаш ҳамда уларнинг гидрологик кўрсаткичларини миқдорий қийматларини баҳолашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Зарафшон дарёси ҳавзасида иқлим ўзгаришининг асосий белгилари - ҳаво ҳарорати ҳамда  атмосфера ёғинларининг ўзгариш тенденциялари ҳавзада турли иқлимий даврларда кузатилган метеорологик маълумотларни ўзаро солиштириш усули билан аниқланган; 
Зарафшон ҳавзаси дарёлари сув режими фазалари турли даврлари оқими кўрсаткичлари, жумладан, сув сарфи (Q), оқим ҳажми (W), оқим модули (M), оқим қатлами (h) турли иқлимий даврлар учун миқдорий баҳоланган;
ҳавза дарёлари тўлинсув даври оқимининг мавсумий атмосфера ёғинлари миқдорига ва ёзги ҳаво ҳароратига боғлиқлиги статистик баҳоланган ва уларнинг регрессия тенгламалари олинган;
Зарафшон дарёси тўлинсув даври ўртача кунлик сув сарфларини беш, ўн кунлик муддат билан қисқа, бир ойлик муддат билан эса узоқ муддатли прогнозлашнинг сонли усуллари ишлаб чиқилган;
Зарафшон ҳавзаси дарёларида тўлинсув даврининг бошланиш, тугаш ва умумий давом этиш муддатларининг иқлим ўзгариши шароитидаги силжишлари ҳамда уларга мос келадиган оқим кўрсаткичлари аниқланган ва улардан сув хўжалигини самарали ташкил этишга оид гидрологик ҳисоблашларда фойдаланиш бўйича тавсиялар ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши: 
Зарафшон ҳавзаси дарёлари сув режими фазаларининг иқлим ўзгариши шароитидаги силжишлари бўйича олинган илмий натижалар асосида:
Зарафшон дарёси ҳавзасида иқлим ўзгаришининг шу ҳавзада жойлашган метеорологик станцияларда базавий ва жорий иқлимий даврларда қайд этилган ҳаво ҳарорати ҳамда атмосфера ёғинлари маълумотларини ўзаро солиштириш натижалари асосида аниқланган ўзгаришлари тенденцияларидан Ўзбекистон Республикаси Сув хўжалиги вазирлиги тизимида тўлинсув даври элементларининг силжишларини баҳолашда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Сув хўжалиги вазирлигининг 2021 йил 16 июлдаги LE24535428-сон маълумотномаси). Натижада, Зарафшон дарёсида тўлинсув даврининг бошланиши, тугаши ва умумий давом этиш муддатлари ҳамда шу даврдаги оқим миқдорларига аниқлик киритиш имконини берган;
Зарафшон ҳавзаси дарёлари сув режими фазаларининг тўлинсув, тошқин ва кам сувли даврлари учун аниқланган оқими кўрсаткичлари “Картография” илмий ишлаб чиқариш давлат корхонасида Ўзбекистон Миллий Атласидан ўрин олган “Дарёлар оқимининг баҳор даврида тақсимланиши” картасини тузишда жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Ер ресурслари, геодезия, картография ва давлат кадастри давлат қўмитасининг 2020 йил 20 августдаги 02/02-7341-сон маълумотномаси). Натижада, дарёлар баҳорги тўлинсув даври элементларини тезкор аниқлаш имконияти яратилган;
Зарафшон ҳавзаси дарёларида тўлинсув даври оқимининг метеорологик омилларга, хусусан, мавсумий атмосфера ёғинлари миқдорига ва ёзги ҳаво ҳароратига боғлиқлигини ифодаловчи регрессия тенгламаларидан Ўзбекистон Республикаси Сув хўжалиги вазирлиги тизимида Зарафшон дарёси тўлинсув даври оқими миқдорини аниқлашда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Сув хўжалиги вазирлигининг 2021 йил 16 июлдаги LE24535428-сон маълумотномаси). Натижада, Зарафшон дарёси тўлинсув даври оқимининг гидрологик кўрсаткичларига аниқлик киритиш имконини берган;
Зарафшон дарёси тўлинсув даври оқими кўрсаткичларини, жумладан, сув сарфлари ва оқим ҳажмларини қисқа ҳамда узоқ муддатли прогнозлашларнинг сонли усуллари Ўзбекистон Республикаси Сув хўжалиги вазирлиги тизимида Зарафшон дарёсининг шу даврда кутилаётган оқими миқдорларини баҳолашда жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Сув хўжалиги вазирлигининг 2021 йил 16 июлдаги LE24535428-сон маълумотномаси). Натижада, Зарафшон дарёси тўлинсув даври оқимидан вилоятлараро, вилоятлар миқёсида эса туманлараро янада самарали фойдаланиш имкониятлари яратилган;
Зарафшон ҳавзаси дарёлари тўлинсув даврининг бошланиш, тугаш ва умумий давом этиш муддатларининг иқлим ўзгариши шароитидаги аниқланган силжишлари ҳақидаги маълумотлар Ўзбекистон Республикаси Сув хўжалиги вазирлиги тизимида сув хўжалиги ҳисоблашлари амалиётида жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Сув хўжалиги вазирлигининг 2021 йил 16 июлдаги LE24535428-сон маълумотномаси). Натижада, вилоятларнинг маҳаллий ҳамда уларга Зарафшон дарёсидан келтириладиган сув ресурсларидан тежамкорлик билан фойдаланишнинг қўшимча имкониятлари яратилган.

 

Yangiliklarga obuna bo‘lish