Имомов Шавкат Жахоновичнинг

фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.

Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Қишлоқ хўжалиги чиқиндиларидан биогаз ва ўғит олиш жараёнининг технологик асослари», 05.05.06–Қайта тикланувчи энергия турлари асосидаги энергетик қурилмалар, 05.07.01–Қишлоқ хўжалиги ва мелиорация машиналари. Қишлоқ хўжалиги ва  мелиорация ишларини механизациялаш (техника фанлари).

Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2017.2.DSc/Т71.

Илмий маслаҳатчи: Салимов Оқил Умурзакович, техника фанлари доктори, профессор, академик.

Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент ирригация ва қишлоқ хўжалигини механизациялаш муҳандислари институти.

ИК фаолият кўрсатаётган муассасалар номи, ИК рақами: Физика-техника институти, Ион-плазма ва лазер технологиялари институти, Самарқанд давлат университети ҳузуридаги илмий даражалар берувчи DSc.27.06.2017.FM/T.34.01 рақамли бир марталик илмий кенгаш.

Расмий оппонентлар: Искандаров Зафар Самандарович, техника фанлари доктори, профессор; Узоков Ғуломжон Норбоевич, техника фанлари доктори; Худаяров Бердирасул Мирзаевич, техника фанлари доктори.

Етакчи ташкилот: Бухоро давлат университети.

II. Тадқиқотнинг мақсади: қишлоқ хўжалиги чиқиндиларига поғонали ишлов бериш, биореакторда тутиб туриш вақти мутаносиблигида ўғит билан ташлаб юбориладиган иссиқликни жараёнга қайтариш технологиясини ва уни амалга оширадиган қурилмани ишлаб чиқишдан иборат.

III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:

гўнгнинг биогаз қурилмасида поғонали ишлов бериш технологияси ишлаб чиқилган;

қорамол гўнгида ишловчи энергетик қурилма технологик жараёнларини назоратлашнинг ЭҲМда бошқариш дастури ишлаб чиқилган;

гўнг таркибидаги анаэроб жараён учун яроқли органик чиқиндиларни парчаланиш умумий тенгламасида ёт моддалар оптимал миқдорини инобатга олувчи коэффициент  ψ  аниқланган;

гўнгни биореакторда тутиб туриш мутаносиблигини инобатга олувчи режимни таъминловчи технология ишлаб чиқилган;

энергетик қурилманинг иссиқлик алмаштиргичи  стационар бўлмаган жараён иссиқлик алмашинувининг математик модели ишлаб чиқилиб, аналитик боғланишлар асосида  қурилманинг рационал параметрлари аниқланган;

қайта тикланувчи энергия турлари асосидаги энергетик қурилмасида қишлоқ хўжалиги чиқиндиларидан энергия, ўғит олиш услуби ва уни амалга оширувчи қурилма яратилган;

органик чиқиндилардан ўғит ва энергия олиш технологияси, қурилмаси принципиал схемаси ва конструкцияси яратилган;

гўнгга поғонали ишлов бериш қурилмасининг мақбул параметрлари ва иш режимларида узлуксиз ишлаши, энергия ва ресурстежамкорлик ошиши аниқланган.

IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши:

Қишлоқ хўжалиги чиқиндиларидан биогаз ва ўғит олиш жараёнини ўрганиш натижалари асосида:

гўнгни анаэроб қайта ишлаш натижасида энергия ва ўғит олиш технологик жараёнида ишлов бериш “Биогаз олиш қурилмаси”га  Жанубий Кореяда ихтиро патенти олинган (№ 10-0892746 02.04.2009 й.). Ишлаб чиқилган қишлоқ хўжалиги чиқиндиларига поғонали ишлов бериш биогаз қурилмасининг қўлланиши поғонасиз ишлов бериш анъанавий услубдан фарқли ўлароқ 10 кун ичида олинадиган биогаз таркибидаги метан гази миқдори 72%, ис гази 27,4 %, биоўғит таркибидаги умумий азот 89,7 мг/л, фосфор 60,5 мг/л, калий 586,5 мг/л, кальций 303,3 мг/л, магний 143,7 мг/л миқдорларини олиш имконини берган;

қишлоқ хўжалиги чиқиндиларидан энергия ва ўғит олишда органик чиқиндиларга поғонали ишлов бериш технологияси асосида биологик газ олиш қурилмаси “Ўзбекнефтмаҳсулот” акциядорлик компанияси “Бухоро нефтни қайта ишлаш заводи” унитар корхонасида ишлаб чиқилган ва қўлланилган (“Ўзбекнефтмаҳсулот” акциядорлик компаниясининг 2016 йилнинг 2 декабрдаги 32-32/3810-сонли малумотномаси). Ишланмани жорий қилиш ўғит сифатини 3,2 марта яхшилаш, таркибидаги азот миқдори 5 бароборга ошириш имконини берган; қишлоқ хўжалиги чиқиндиларидан энергия ва ўғит олишда органик чиқиндиларга поғонали ишлов бериш технологияси Жанубий Кореянинг “Korea Total Chemical CO., LTD” компанияси томонидан биогаз олишда жорий қилинган (“Korea Total Chemical CO., LTD”нинг 2008 йил 31 сентябрдаги маълумотномаси). Ишланмаларнинг жорий қилиниши  21 минг АҚШ доллари миқдорида иқтисодий самара берган.