Абдуллаева Марғуба Дусмиратовнанинг 
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Адабий-тарихий асарларда кичик жанрлар поэтикаси”, 10.00.02-Ўзбек адабиёти (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам:  B2019.1.DSc/Fil.57.
Илмий раҳбар: Раҳмонов Насимхон Асқарович, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Самарқанд давлат университети, DSc.03/30.12.2019.Fil.02.03.
Расмий оппонентлар: Тўхлиев Боқижон, филология фанлари доктори, профессор; Қобилов Усмон Уралович, филология фанлари доктори, доцент; Хамроев Алимжон, филология фанлари доктори, профессор. 
Етакчи ташкилот: ЎзР ФА Ўзбек тили, адабиёти ва фольклори институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади адабий-тарихий асарлардаги кичик жанрларнинг таркиби, тарихий-тадрижий ривожланиш қонуниятларини ойдинлаштириш, афсона, ривоят, ҳикоят, нақл, ҳикмат ҳамда кичик лирик жанрлар поэтикасининг назарий жиҳатини очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
адабий-тарихий асарлар таркибидаги кичик жанрлар поэтикаси илк бор илмий асосланиб, афсона, ривоят, ҳикоят, масал, нақл, ҳикмат ва бошқа кичик лирик жанрларнинг оғзаки ва ёзма адабиёт таъсирида пайдо бўлиши, композицияси, сюжети, образлар тизимининг ўзига хослиги ва ўзгариши, шакл ва мазмун уйғунлигидаги жанр хусусиятлари очиб берилган;
“Тўрт улус тарихи”, “Шажарайи турк”, “Шажарайи тарокима” асарларидаги кичик жанрлар аниқланиб, ривоят, ҳикоят ва паремик жанрлар композицияси, сюжети ва тарихий образларнинг бадиий такомилида кичик жанрларнинг ўрни, жанрлараро синкретизм ва диффузия ҳодисалари кўрсатиб берилган;
тарихий асарлардаги кичик эпик ва лирик жанрларнинг адабий-эстетик функцияси ва поэтик хусусиятлари асосланган ҳамда кичик эпик жанрлар таркибида келган ғайритабиий туғилиш, ном қўйиш, ҳомиладорлик, тўй мотиви, туш мотиви каби анъанавий мотивлар аниқланган;
Ўғузхон ва Аланқуво ҳақидаги афсона ва ривоятларни қиёслаш жараёнида тарихий образлар, уларга юкланган ўзига хос мазмун, бу мазмуннинг поэтик ифодаси масалалари Ўғузхон ва Аланқуво тимсоллари орқали далилланган;
тарихий насрда фардбайт, маснавий, рубоий, қитъа, мураббаъ, таърих ва туркийча жир каби лирик жанрларнинг адабий-поэтик хусусиятлари, наср ва назм анъанаси, муаррихнинг ақду ҳалл, ширу шакар, муболаға, ўхшатиш, сифатлаш санъатларидан фойдаланиш маҳорати ҳамда шеърларнинг мавзу-ғояси, шакл хусусияти, қофияланиш тартиби каби жанрий белгилари аниқланган;
“зикр”нинг ўзига хос адабий шакл экани ва унинг тарихий воқеликни акс эттиришдаги поэтик ўрни белгилаб берилган ҳамда кичик адабий жанрларнинг тарихий асардаги поэтик вазифаси, ғоявий-бадиий хусусиятлари, воқелик тасвири, муаллиф услуби, бадиий маҳоратини таъминлашдаги аҳамияти мисоллар орқали очиб берилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Адабий-тарихий асарларда кичик жанрлар поэтикаси бўйича олинган илмий натижалар асосида:
адабий-тарихий асарлар таркибидаги кичик жанрлар поэтикаси илк бор илмий асосланиб, афсона, ривоят, ҳикоят, масал, нақл, ҳикмат ва бошқа кичик лирик жанрларнинг оғзаки ва ёзма адабиёт таъсирида пайдо бўлиши, композицияси, сюжети, образлар тизимининг ўзига хослиги ва ўзгариши, шакл ва мазмун уйғунлигидаги жанр хусусиятлари каби хулосалардан 2008–2010 йилларда бажарилган ХТ-Ф2-004-рақамли “Ўзбек халқ педагогикаси ва халқ анъаналари” мавзусидаги ёш олимлар фундаментал илмий тадқиқот лойиҳасида фойдаланилган (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2021 йил 07 январдаги 89-03-80-сон маълумотномаси). Натижада тарихий қаҳрамонлар образи мисолида ёшларда ватанпарварлик ва инсонпарварлик ғояларининг шаклланишига эришилган;
“Тўрт улус тарихи”, “Шажарайи турк”, “Шажарайи тарокима” асарларидаги кичик жанрлар аниқланиб, ривоят, ҳикоят ва паремик жанрлар композицияси, сюжети ва тарихий образларнинг бадиий такомилида кичик жанрларнинг ўрни, жанрлараро синкретизм ва диффузия ҳодисалари кўрсатиб берилган хулосалардан 2012–2016 йилларда Навоий давлат педагогика институтида бажарилган Ф1-ХТ-0-19919 рақамли “Ўзбек мифологияси ва унинг бадиий тафаккур тараққиётида тутган ўрни” номли фундаментал лойиҳанинг “Ўзбек фольклори ва мифология” қисмида фойдаланилган (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2021 йил 07 январдаги 89-03-80-сон маълумотномаси). Натижада “Шажарайи турк”, “Шажарайи тарокима” асарларида халқ оғзаки ижодининг ўрни, “Ўғузхон” ва “Аланқуво” афсоналарининг кейинги давр тарихий насри ва бадиий тафаккури ривожига кўрсатган таъсири масаласидаги илмий қарашлари тарихий-насрий асарларнинг адабий-бадиий хусусиятларини асослашга хизмат қилган;
Ўғузхон ва Аланқуво ҳақидаги афсона ва ривоятларни қиёслаш жараёнида тарихий образлар, уларга юкланган ўзига хос мазмун, бу мазмуннинг поэтик ифодаси масалалари Ўғузхон ва Аланқуво тимсоллари орқали далилланган оид хулосаларидан Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетида 2017–2020 йилларда бажарилган ПЗ-20170927147 – “Қадимги даврлардан XIII асргача бўлган туркий ёзма манбалар тадқиқи” мавзусидаги амалий лойиҳасини бажаришда фойдаланилган (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2021 йил 07 январдаги 89-03-80-сон маълумотномаси). Натижада, “Ўғузнома” достони ва Ўғузхон билан боғлиқ эпик сюжетларни тарихий асарлар билан қиёсий ўрганилиши юзасидан чиқарилган илмий қарашларнинг бойишига эришилган;
тарихий асарлардаги кичик эпик ва лирик жанрларнинг адабий-эстетик функцияси ва поэтик хусусиятлари асосланган ҳамда кичик эпик жанрлар таркибида келган ғайритабиий туғилиш, ном қўйиш, ҳомиладорлик, тўй мотиви, туш мотиви каби анъанавий мотивларга оид хулосалардан Ўзбекистон миллий телерадиокомпанияси “O‘zbekiston” телеканали ижодкорларининг бир қатор кўрсатувлар сценарийларини тайёрлашда, хусусан, “Ўзбeкистон тарихи” телеканалининг “Тақдимот”, “Мавзу” кўрсатувлари сценарийларини ёзишда фойдаланилган (Ўзбекистон миллий телерадиокомпаниясининг 2021 йил 19 апрелдаги 02-13-596-сон маълумотномаси). Натижада кўрсатувлар учун тайёрланган илмий-оммабоп материалларнинг мазмун жиҳатидан мукаммаллашуви таъминланган.