Абдувалитов Нуржан Бурановичнинг фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Умумий ўрта таълим мактабларида жаҳон адабиётини ўқитиш методикасини такомиллаштириш”, 13.00.02 – Таълим ва тарбия назарияси ва методикаси (ўзбек адабиёти) (педагогика фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2020.2.PhD/Ped1631.
Илмий раҳбар: Матчанов Сапа, педагогика фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Низомий номидаги Тошкент давлат педагогика университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университети, DSc.03/30.12.2019.Fil.19.01 (бир марталик).
Расмий оппонентлар: Ниёзметова Роза Хасановна, педагогика фанлари доктори, профессор; Эгамбердиева Фарида Октамовна, педагогика фанлари номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот: Нукус давлат педагогика институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади умумий ўрта таълим мактабларида жаҳон адабиёти намуналарини ўқитишнинг назарий ва амалий асосларини такомиллаштиришга доир таклиф ва тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
умумий ўрта таълим мактабларида жаҳон адабиёти намуналарини ўқитишнинг педагогик (мақсадга йўналтирилганлик, мантиқий изчиллик) ва психологик хусусиятлари ўқувчиларнинг индивидуал-типологик сифатлари (мотивация, интилиш, қарор қабул қилиш) ривожини эътиборга олган ҳолда аниқлаштирилган;
умумий ўрта таълим мактабларида жаҳон адабиёти намуналарини ўқитишнининг илмий методик асослари адабий таълим тамойиллари (педагогик ҳамкорлик, ҳаёт билан алоқадорлик, маънавият устуворлигини таъминлаш)га амал қилиш орқали такомиллаштирилган;
умумий ўрта таълим мактабларида жаҳон адабиёти намуналарини ўқитишда дидактик ўйин технологиялари (сюжетли-ролли ўйинлар), биографик, изланиш, тадқиқот, лойиҳа, синквейн, “Попс формуласи” каби таълим методларидан фойдаланишнинг фундаментал ва прагматик йўллари такомиллаштирилган;
умумий ўрта таълим мактабларида жаҳон адабиёти намуналарини ўқитишда миллий ва хориж адабиёти анъаналари синтезини ўзида мужассам этган бадиий асарларни қиёслаш методи имкониятлари орқали ёзувчи ижодининг дунё адабиётидаги ғоявий қимматини белгилаш, бадиий синтез, уйғунлик ва индивидуал маҳорат қирраларини очиш механизми аниқлаштирилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Умумий ўрта таълим мактабларида жаҳон адабиётини ўқитиш юзасидан олинган илмий натижалар асосида:
жаҳон адабиёти намуналарини ўқитишнинг педагогик ва психологик хусусиятлари ўқувчиларда мақсадга йўналтирилганлик, мантиқий изчиллик, мотивация, эҳтиёж, интилиш, қарор қабул қилиш каби индивидуал-типологик жараёнларни ривожлантиришига оид таклифлардан Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2017 йил 6 апрелдаги 187-сон қарори билан тасдиқланган “Умумий ўрта ва ўрта махсус, касб-ҳунар таълимининг давлат таълим стандартлари”ни ишлаб чиқишда фойдаланилган (Олий ва ўрта махсус таълими вазирлигининг 2020 йил 9 декабрдаги 89-03-5147-сон маълумотномаси). Натижада ўқув дастурлари ва дарсликлар мазмуни ўқувчиларнинг ёш ва психологик хусусиятлари, илмийлик, узвийлик ва узлуксизлик, жанрий хилма-хиллик тамойилларини эътиборга олган ҳолда такомиллаштирилган;
адабий таълим жараёнида ўқувчиларни жаҳон адабиётининг ёрқин намуналари билан яқиндан таништириб боришга оид таклифлардан Ўзбекситон Республикаси қозоқ миллий маданий маркази томонидан 2017-2019 йилларда бажарилган 56-01/30 рақамли “Миллатлараро дўстлик ва ҳамжиҳатлик, бирдамликни янада мустаҳкамлаш, конфессиялараро тотувликни таъминлашда фуқаролик жамияти институтларининг роли ва аҳамиятини оширишга кўмаклашиш” мавзусидаги амалий лойиҳада фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси ҳузуридаги миллатлараро муносабатлар ва хорижий мамлакатлар билан дўстлик алоқалари қўмитасининг 2021 йил, 20 апрелдаги 14-77-774 сон маълумотномаси). Натижада умумтаълим мактабларида жаҳон адабиёти намуналарини ўқитишнинг илмий-методик асослари ҳамда таълим олувчиларда дунё халқлари адабий жараёнининг бирлиги, турли давр ва маконда яшаган адиблар ижоди, мавзу ва жанр такомили юзасидан билимларни ўзлаштириш йўллари такомиллаштирилган.