Хакимов Зафар Тулягановичнинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I.Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Маълумотларни узатиш тола-оптик тизимларининг самарадорлигини ошириш усуллари ва қурилмалари», 05.04.02 – «Радиотехника, радионавигация, радиолокация ва телевидение тизимлари ва қурилмалари. Мобиль, тола-оптик алоқа тизимлари»(техника фанлари бўйича).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2021.2.DSc/Т428.
Илмий маслаҳатчи: Давронбеков Дилмурод Абдужалилович, техникафанларидоктори, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Муҳаммад ал-Хоразмий номидаги Тошкентахбороттехнологиялариуниверситети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Муҳаммад ал-Хоразмий номидаги Тошкент ахборот технологиялари университети, DSc.13/30.12.2019.Т.07.02.
Расмий оппонентлар:техника фанлари доктори, профессор, Мусаев Мухаммаджон Махмудович; техника фанлари доктори, профессор, Гулямов Шухрат Манапович; техника фанлар доктори, доцент, Алиев Равшан Маратович.
Етакчи ташкилот: Фарғона политехника институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади маълумотларни узатиш тола-оптик тизимларининг самарадорлигини ошириш усуллари, қаттиқ жисмли конструкцияларнинг бузилишлари, деформацияланиши, толали оптик алоқа линиялари элементларини ишлаш қобилиятини диагностикалаш қурилмаларини ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк маротаба қирралари юпқа қатламли кремний монооксидли, эллипс шаклдаги микролинзали оптик мослаштирилган югурма тўлқин кучайтиргичи ва оптик сигнални киритиш усули яратилган;
толали оптик алоқа линияларининг спектрал характеристикасини модели ва алгоритми ишлаб чиқилган;
қаттиқ жисмли конструкцияларнинг бузилишини, деформациясини диагностикаловчи бўсағавий сезгирлиги оширилган қурилма ва усул яратилган;
оптик толанинг бутунлигини ва DDM тизимли SFP-модулларнинг ишлаш қобилиятини диагностикаловчи қурилма яратилган;
ҳарорати кенг диапазонда ўзгарувчи оптик толали кабел параметрларининг стабиллигини синашни иқлимий қурилмаси ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши:
Маълумотларни узатиш тола-оптик тизимларининг самарадорлигини ошириш усуллари ва қурилмалари асосида:
Ўзбекистон Республикаси Интеллектуал мулк агентлигидан “Алоқа узатишда оптотолали тизимлар спектрал характеристикаларини оптималлаштириш ва тасҳислаш қурилмаси” ихтирога патент олинган (№IАP 04465 - 2011). Натижада югурма тўлқин кучайтиргичида кучайтриш 22-24 дБга кўтарилган, қайтариш коэффициенти 5-6 фоизгача камайган, нурланишни киритиш-чиқариш коэффициентлари 50 фоизгача кўтарилган;
Ўзбекистон Республикаси Интеллектуал мулк агентлигидан “Қаттиқ танали конструкциялар деформациясини ва бузилишини ташҳис қилиш қурилмаси” ихтирога патент олинган (№IAP 05166 - 2016). Натижада бирламчи ўзгартиргичнинг бўсағавий сезгирлиги 0,1 мкмга етган;
қирралари юпқа қатламли кремний монооксидли, эллипс шаклдаги микролинзали оптик мослаштирилган югурма тўлқин кучайтиргичи ва оптик сигнални киритиш усули ҳамда толали оптик алоқа линияларининг спектрал характеристикасини модели ва алгоритми Ўзбекистон Республикаси Ахборот технологиялари ва коммуникацияларини ривожлантириш вазирлиги тасарруфидаги корхоналарда, хусусан “Uzneftgazaloqa” ИЧАТБ МЧЖ, АLOQALOYIHA” ДУК ва “Ўзбектелеком” АК “Телекоммуникацион транспорт тармоғи” филиалига жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Ахборот технологиялари ва коммуникацияларини ривожлантириш вазирлигининг 02.06.2021 йилдаги 33-8/3973-сонли маълумотномаси). Натижада югурма тўлқин кучайтиргичида кучайтриш 22-24 дБга кўтарилган ва ҳисоблаш жараёни вақтини 2-3 баравар қисқартириш имконини берган;
қаттиқ жисмли конструкцияларнинг бузилишини, деформациясини диагностикаловчи бўсағавий сезгирлиги оширилган ҳамда оптик толанинг бутунлигини ва DDM тизимли SFP-модулларнинг ишлаш қобилиятини диагностикаловчи қурилмалари Ўзбекистон Республикаси Ахборот технологиялари ва коммуникацияларини ривожлантириш вазирлиги тасарруфидаги корхоналарда, хусусан “Радиоалоқа, радиоэшиттириш ва телевидение маркази” ДУК, “АLOQALOYIHA” ДУК, “Бинолардан фойдаланиш ва капитал қурилиш дирекцияси” Давлат муассасасига жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Ахборот технологиялари ва коммуникацияларини ривожлантириш вазирлигининг 02.06.2021 йилдаги 33-8/3973-сонли маълумотномаси). Натижада бу бирламчи ўзгартиргичнинг 0,1 мкм бўлган бўсағавий сезгирлигига эришишга ва толали оптик алоқа линиялари элементларини диагностика қилиш вақтини 10-20 фоизга қисқартириш имконини берган;
ҳарорати кенг диапазонда ўзгарувчи оптик толали кабел параметрларининг стабиллигини синашни иқлимий ҳамда оптик толанинг бутунлигини ва DDM тизимли SFP-модулларнинг ишлаш қобилиятини диагностикаловчи қурилмалари Ўзбекистон Республикаси Ахборот технологиялари ва коммуникацияларини ривожлантириш вазирлиги тасарруфидаги корхонада, хусусан Ўзбектелеком” АК “Телекоммуникацион транспорт тармоғи” филиалига жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Ахборот технологиялари ва коммуникацияларини ривожлантириш вазирлигининг 02.06.2021 йилдаги 33-8/3973-сонли маълумотномаси). Натижада бу оптик толали кабелнинг параметрларини кенг ҳароратлар диапазонида (-90°Cдан +90°Cгача) тадқиқ қилиш имконини берган ва ҳарорат +18°Cдан +76°Cгача ўзгаришида толали оптик кабелдаги йўқотишлар 14 фоизни ташкил этиши аниқланган;
“UNICON.UZ” ДУК томонидан “Сирт акустик тўлқинлардаги эквидистант аподизацияланмаган фильтрнинг топологиясини ҳисоблаш”, “САТ фильтрининг геометрик ўлчамларини ҳисоблаш”, “Оптик толали алоқа линиясининг спектрал характеристикасини аппроксимациялаш” дастурларининг белгиланган функцияларни тўлиқ бажариши ва улардан вазифаси бўйича фойдаланиш мумкинлигини тўғрисида хулоса берилган (Ўзбекистон Республикаси Ахборот технологиялари ва коммуникацияларини ривожлантириш вазирлигининг 02.06.2021 йилдаги 33-8/3973-сонли маълумотномаси). Натижада сирт акустик тўлқинларидаги фильтрларнинг геометрик ўлчамларини ҳисоблаш ва толали оптик алоқа линиясининг спектрал характеристикаларини аппроксимациялаш мумкин бўлган.