Бобоев Лочинбек Боймуротовичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Матнли ҳужжатларни таснифлаш алгоритмлари», 05.01.03 – Информатиканинг назарий асослари (техника фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2019.4.PhD/Т1419.
Илмий раҳбар: Бабомурадов Озод Жураевич, техника фанлари доктори.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Муҳаммад ал-Хоразмий номидаги Тошкент ахборот технологиялари университети ҳузуридаги Ахборот-коммуникация технологиялари илмий инновацион маркази.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент ахборот технологиялари университети, DSc.13/30.12.2019.Т.07.01 рақамли илмий кенгаш асосидаги бир марталик илмий кенгаш.
Расмий оппонентлар: Мирзаев Номаз, техника фанлари доктори; Юлдашев Зафар Бахтиярович, PhD.
Етакчи ташкилот: “UNICON.UZ” - Фан-техника ва маркетинг тадқиқотлари маркази давлат унитар корхонаси.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: матнли ҳужжатларни таснифлаш алгоритмлари ва дастурий мажмуасини ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ўзбек тилидаги матнли ҳужжатларни автоматлаштирилган таснифлаш механизмини амалга ошириш ва такомиллаштиришда эҳтимолли ва шажарали моделлари қурилган;
ахборот ресурсларида мавжуд ўзбек тилидаги матнли ҳужжатларни таснифлаш тизимини амалга оширишда белгилар фазосини шакллантиришга хизмат қилувчи маълумотларга дастлабки ишлов беришнинг кетма-кетликка асосланган CBOW (Continuous Bag of Words) модели такомиллаштирилган;
гиперпараметрларни созлаш орқали чуқур ўқитишга асосланган ўзбек тилидаги матнли ҳужжатларни таснифлаш алгоритми модификацияси ишлаб чиқилган;
матнли ҳужжатларда матн элементларини тўғри шакллантириш ҳамда таснифлаш механизми натижадорлигини яхшиловчи ўзбек тилидаги матнли ҳужжатларни таснифлашнинг CNN+RNN (BLSTM) гибрид алгоритми ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқoт натижаларининг жорий қилиниши.
Матнли ҳужжатларни таснифлаш масаласини ечиш билан боғлиқ бўлган мавжуд ҳамда таклиф этилган усул ва алгоритмлари асосида яратилган дастурий таъминот асосида:
ўзбек тилидаги матнли ҳужжатларни таснифлашда дастлабки ишлов беришнинг кетма-кетликка асосланган CBOW модели ва таснифлашнинг CNN+RNN (BLSTM) гибрид алгоритми асосида яратилган дастурий восита «Darakchi Inform Service» МЧЖга фойдаланиш учун жорий этилган (Ахборот технологиялари ва коммуникацияларни ривожлантириш вазирлигининг 2021 йил 18 январдаги 33-8/395-сон маълумотномалари). Натижада ишлаб чиқилган дастурий восита янгиликларни рукнларга таснифлашда 90%дан юқори аниқликда ишламоқда ва янгиликларни таснифлаш учун кетадиган вақтни 50%га қисқартириш имконини берган;
ўзбек тилидаги матнли ҳужжатларни автоматлаштирилган таснифлашнинг эҳтимолли, шажарали ва параметрсиз моделлари асосида яратилган дастурий мажмуа Ўзбекистон Республикаси Халқ таълими вазирлиги ҳузуридаги Халқ таълими соҳасида ахборот коммуникация технологияларини ривожлантириш марказига жорий қилинган (Ахборот технологиялари ва коммуникацияларни ривожлантириш вазирлигининг
2021 йил 18 январдаги 33-8/395-сон маълумотномалари). Натижалар матнли ҳужжатларга дастлабки ишлов бериш ва нормаллаш орқали ҳужжатларни таснифлашга кетадиган вақтни 20-25%га қисқартириш имконини берган;
гиперпараметрларни созлаш орқали чуқур ўқитишга асосланган ўзбек тилидаги матнли ҳужжатларни таснифлаш алгоритми асосида яратилган дастурий восита Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ҳузуридаги Таълим муассасаларида электрон таълимни жорий этиш марказида масофавий ва электрон таълимни ташкил этиш жараёнида фойдаланиш учун жорий этилган (Ахборот технологиялари ва коммуникацияларни ривожлантириш вазирлигининг 2021 йил 18 январдаги 33-8/395-сон маълумотномалари). Натижада матнли ҳужжатларга дастлабки ишлов бериш ва нормаллаш орқали ҳужжатларни юқори аниқликда таснифлашни таъминламоқда ва бу ўзбек тилидаги матнли ҳужжатларни таҳлил қилиш самарадорлигини 15-20%га ошириш имконини берган.