Турсунов Мирзо Махмудовичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): «Инглиз ва ўзбек тилларида метафорик ибораларнинг лингвокогнитив таҳлили», 10.00.06 – Қиёсий адабиётшунослик, чоғиштирма тилшунослик ва таржимашунослик (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2020.4.PhD/Fil608.
Илмий раҳбар: Боқиева Гуландом Ҳисамовна, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон давлат жаҳон тиллари университети. 
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Бухоро давлат университети, DSc.03/04.06.2021.Fil.72.03.
Расмий оппонентлар: Насруллаева Нафиса Зафаровна, филология фанлари доктори, доцент; Йўлдошев Улуғбек Равшанбекович, филология фанлари бўйича фалсафа доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Самарқанд давлат университети.    
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади инглиз ва ўзбек тиллари метафорик (фразеологик) ибораларини қиёсий-чоғиштирма аспектда лингвокогнитив жиҳатдан очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги: 
инглиз ва ўзбек тилидаги метафорик ибораларнинг семантик-грамматик ва функционал-стилистик хусусиятлари, уларнинг ҳосил бўлиш механизмлари лингвокультурологик ва психолингвистик омиллар таъсирида  воқеланиши далилланган; 
ҳар иккала тил метафоризацияси негизида ётадиган билиш механизмларининг универсаллиги фразеологизмларнинг кундалик турмуш билан боғлиқ билимлар, инсон дини, географиясини акс эттирувчи ички ва инсон ҳаракатидаги, дунёни қабул қилишидаги стереотипларни акс эттирувчи ташқи сатҳлараро тўлиқ мутаносибликни таъминлай олмаслиги асосланган;    
ҳар иккала тил метафорик фразеосистемаси таркиби фақат шу тиллар лексик қатламига хос бўлган сўзлардан ташкил топганлиги, бошқа тилларда эквивалентларининг мавжуд эмаслиги фразеологизмларнинг миллий маданият, санъат, тарих, жойлашув,  дунёни миллий тафаккур этишкаби  омиллар билан шартланганлиги аниқланган; 
лисоний тафаккур жараёнининг дунёни концептуал бўлинмаларга ажратиб билишда воқеланиши, нутқий тафаккур жараёнининг эса дунёни вазиятларда билишда актуаллашуви исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Инглиз ва ўзбек тилларидаги метафорик ибораларнинг лингвокогнитив таҳлили тадқиқи жараёнида олинган илмий натижа ва хулосалар асосида:
фразео-семантик майдон, тилнинг лексик ва фразеологик бирликлари семантик структурасида коннотатив маънонинг мавжудлиги, метафорик бирликларнинг инсоннинг турли фаолиятларига алоқадорлигига кўра  фразеосемантик гуруҳларга ажаратилиши, метонимия, жонлантириш ва бошқа стилистик воситаларга асосланган фразеологик бирликларнинг тиллараро қиёсига доир хулосалардан Ф1-ХТ-19919 “Ўзбек мифологиясининг бадиий тафаккур тараққиётида тутган ўрни” мавзусидаги фундаментал лойиҳада фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2020 йил 2 февралдаги 88-87-491/04-сон маълумотномаси). Натижада мифонимларнинг лексик хусусиятларини ойдинлаштиришга, сакрал сўзлар семантикасини аниқлаштиришга, инсоннинг ички ва ташқи олами асосий фразеосемантик майдонлар сифатида белгилаб олиниши мумкинлигини асослашга эришилган; 
инглиз ва ўзбек тилларидаги метафорага асосланган ҳолда шаклланган фразеологизмларнинг ўзига хос хусусиятлари, уларнинг у ёки бу халқ маданияти, тарихи, менталитетига оид маълумотларни ўзида мужассам этиши билан боғлиқ хулосалардан АҚШнинг Атланта шаҳридаги ALTA Language Services тил ўқитиш марказидаги илмий-иннавацион лойиҳаларда қўлланилган (ALTA Language Services марказининг 2020 йил 5 июндаги L065 – сон маълумотномаси). Натижада инглиззабон мамлакатларнинг тилшунослик соҳасида бир нечта лингвистик, ижтимоий, маданий аспектлардаги мураккаб масалаларга илмий изоҳлар олишга кўмаклашган, тил марказида икки тилда чоп этиладиган турли луғат, мақола ва тезисларда самарали ишлатилиши  мумкинлиги асосланган;      
инглиз ва ўзбек тилларидаги метафораларга асосланган фразеологик бирликларнинг лингвокогнитив таҳлили, уларнинг грамматик,  семантик, лексик хусусиятлари, қиёсланаётган тиллардаги фразеологик бирликларнинг таснифига доир хулосалардан Г.Бакиева томонидан ОТМларнинг номутахассислик таълим йўналишлари учун чоп этилган SCALE UP Teacher’s book, Workbook, Student’s book дарсликлари мавзуларини ёритишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2020 йил 5 ноябрдаги 89-03-4450-сон маълумотномаси). Натижада диссертациядаги фразеологик бирликлар ва уларнинг лингвокогнитив таҳлили дарсликдаги турли мавзуларни чуқурроқ ёритишда, уларнинг инглиз тили миллий колоритини сақлашига, матн маъносини янада кучайтиришга хизмат қилган;     
инглиз ва ўзбек тилларидаги метафорага асосланган фразеологик бирликларнинг лингвокогнитив таҳлили, тил лексикологиясида фразеологик бирликларнинг ўрни, уларнинг мантиқий-грамматик табиати, лексик-семантик хусусиятлари, фразеологик бирликларнинг турлари, инглиз ва ўзбек ёзувчиларининг машҳур асарларидаги метафорик ибораларнинг лингвокогнитив таҳлилига доир хулосалардан А–1–219 рақамли "Таълим тизимида хорижий тил (инглиз) йўналишидаги олий таълим муассасаларида умумевропа компетенциялари (CEFR) бўйича С1 даражасини эгаллашни таъминлайдиган ўқув-услубий мажмуа яратиш" мавзусидаги амапий лойиха доирасида бакалаврлар (инглиз тили) учун яратилган "Grаmmаr" вa "Speaking" номли ўқув қўлланмалар мавзуларини ёритишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2021 йил 15 февралдаги 89-03-930-сон маълумотномаси). Натижада қўлланмада ишланган мавзуларнинг назарий асослари мустаҳкамланган, тил кўникмаларини ривожлантиришда назария ва амалиёт интеграциясига эришилган;
инглиз ва ўзбек тилларидаги метафорик ибораларнинг ўзига хос хусусиятлари,  фразеологик ибораларнинг турли стилистик воситаларга асосланганлиги,  уларнинг лингвокогнитив таҳлили билан боғлиқ хулосалардан Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон”  телерадиоканалида “Бедорлик”, “Таълим ва тараққиёт” эшиттиришларининг сценарийсини тайёрлашда фойдаланилган ва тадқиқотчи билан бевосита суҳбат олиб борилган (Ўзбекистон Миллий телерадиокомпаниясининг 2019-йил 21-октябрдаги 04-25-2176-сон маълумотномаси). Натижада тингловчиларда инглиз ва ўзбек тилларидаги ибораларнинг ўзига хос хусусиятлари, уларнинг тил лексикологиясидаги ўрни, грамматик, лексик, семантик хусусиятлари тўғрисида тасаввур ва билимлар шаклланишига эришилган.