Cаидова Мухайё Умедилоевнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): «Адабиётшунослик терминларининг таркибий-мазмуний таҳлили ва таржимаси (инглиз тили материали асосида)», 10.00.06 – Қиёсий адабиётшунослик, чоғиштирма тилшунослик ва таржимашунослик (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: № В2019.2.PhD/Fil886.
Илмий раҳбар: Мирзаев Ибодулло Камолович, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Бухоро давлат университети. 
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Бухоро давлат университети, DSc.03/04.06.2021.Fil.72.03.
Расмий оппонентлар: Насруллаева Нафиса Зафаровна, филология фанлари доктори, доцент; Эргашева Гули Исмоил қизи, филология фанлари бўйича фалсафа доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Термиз давлат университети.    
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади инглиз адабиётшунослик терминларининг таркибий-мазмуний асосларини белгилаш, уларнинг ўзбек тилига таржима масалаларини очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги: 
адабиётшунослик терминларининг эстетик ва баҳоловчи ахборот ташиш хусусиятининг, мазмун чегараси ўзгаришининг тилни ишлатувчи миллат маданияти, мафкураси билан шартланганлиги мазкур лисоний бирликларни ўрганишда диахроник (тарихий тараққиёт кесимида) усулнинг устуворлигини белгилаши далилланган; 
термин ясалиш жараёнининг коммуникатив ва дериватив характери терминологик бирликнинг матн ривожи доирасида воқеланиши ва матн ҳосил қилиш қонуниятлари билан белгиланиши, мазкур жараён натижаси сифатида терминнинг иккиламчи маҳсулот эканлиги асосланган;  
терминларнинг бирмаънолилик ва кўпмаънолилиги, нейтрал ва эмоционаллиги, контекстга боғлиқ ва боғлиқ эмаслигида намоён бўладиган ички қарама-қаршиликларга уларнинг турли матнлар доирасида контекстуал ва деривацион мазмун касб этиш, турли контекстларда таърифланишга эҳтиёж сезиш ва сезмаслик табиати сабаб бўлиши аниқланган;
терминни адекват таржима қилишнинг бирламчи омилларини матнга хос бўлган интертекстуаллик, контекстуал вазият, шакл ва мазмун мутаносиблиги/номутаносиблиги ҳамда тиллараро структур, систем ва функционал асимметрия,  иккиламчи омилларини эса терминларнинг дериватив табиати, динамик характери ташкил этиши исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Инглиз адабиётшунослик  терминларининг тадқиқи жараёнида олинган илмий натижа ва хулосалар асосида:
инглиз адабиётшунослик терминларининг мулокотда функционаллиги,  юзага келиш асослари, динамик характери, ўзгариши, нутқ ва луғатларда қўлланиши, янги маъно турларини касб этиши, фаол ва нофаол ривожланиш босқичлари билан боғлиқ хулосаларадан ОТ-Ф1-18 “Оммавий лисоний маданиятни шакллантириш методлари ва методологиясини ишлаб чиқиш” фундаментал лойиҳада фойдаланилган (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2020 йил 23 декабрдаги 89-03-5456-сон маълумотномаси). Натижада мулоқот жараёнида терминосистемадан фойдаланишга оид янгича қарашлар юзага келган, ҳам инглиз, ҳам ўзбек адабиётшунослик  терминосистемасини нисбатан замонавий назариялар билан бойитиб, соҳа терминларининг лексик-семантик, структур-семантик ҳамда прагматик хусусиятларини генетик-этимологик нуқтаи назардан талқин қилиш имкониятини берган;
терминни адекват таржима қилишнинг муҳим омиллари, матнга хос бўлган интертекстуаллик, контекстуал вазият, тиллараро структур, систем ва функционал асимметрия воқеланишига доир хулосалардан ОТ-Ф1-138 “Темурийлар даврида яратилган “Хамса”ларнинг компаративистик тадқиқи” мавзусидаги фундаментал лойиҳада фойдаланилган (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2020 йил 30 декабрдаги 89-03-5616-сон маълумотномаси). Натижада инглиз адабиётшунослик терминларининг таржима жараёнида шакл ва мазмун мутаносиблиги/номутаносиблигини воқелантириш, таржима тавофутларини келтириб чиқариш хусусиятини,  улардаги миллийлик табиати, маданият, тил ва услуб алоқадорлигини тизимли илмий талқин этишга эришилган; 
терминологиянинг тил тизимидаги ўрни, аҳамияти, хусусан, миллий терминологияни ривожлантиришда бошқа тиллардан кириб келган  терминларнинг тилимиздаги муқобилларини ишлатиш билан боғлиқ натижалардан Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси «Ўзбекистон» телерадиоканалида “Адабий жараён”, “Таълим ва тараққиёт” эшиттиришларининг сценарийларини тайёрлашда фойдаланилган (Ўзбекистон Миллий телерадиокомпаниясининг 2020 йил 03 мартдаги 02\R-1-19-сон маълумотномаси). Натижада термин тушунчасига аниқлик киритилган бўлиб, эшиттириш жараёнида суҳбатдош билан ўрнатиладиган диалогик  мулоқотда нутқ равонлиги, тушунчалар қўлланишининг аниқлиги, жумладан, бадиий тасвир воситаларига хос терминларнинг лингвистик нуқтаи назардан тўғри ишлатилиши ҳамда  нутқ маданиятининг шаклланиши борасида тавсиялар шакллантирилган;
терминологик тизимда синонимиянинг мавжудлиги, терминология тараққиётининг зиддиятли ёки бир текис кечмаганлиги, муаллифнинг термин яратиш ижодкорлиги, терминларни тартибга солиш чора-тадбирлари, қисқартма ва ўзлашма терминлардан фойдаланиш билан боғлиқ хулосалардан Европа Иттифоқи TEMPUS дастурининг QAPD лойиҳаси доирасидаги 516996 –TEMPUS-1-2011-1-GB-TEMPUS-SMGR "Профессионал академик лидерлар тайёрлаш орқали таълим сифатини ошириш" халқаро лойиҳасини бажаришда фойдаланилган (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2021 йил 5 февралдаги 89-03-676-сон маълумотномаси). Натижада мулоқот жараёнида терминосистемадан фойдаланишга оид янгича қарашлар юзага келган; ўқитувчиларда лингвистик ва коммуникатив қобилиятнинг такомилига эришилган.