Бозаров Шавкатжон Таджибаевичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертация ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража берадиган фан тармоғи номи): «Лизинг шартномасининг мазмуни ва уни қўлланишининг ҳуқуқий асосларини такомиллаштириш», 12.00.03 – Фуқaролик ҳуқуқи. Тaдбиркорлик ҳуқуқи. Оилa ҳуқуқи. Xaлқaро xуcуcий ҳуқуқ (юридик фанлар).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2020.2.PhD/Yu388.
Илмий раҳбар: Мехмонов Қамбариддин Мирадхамович, юридик фанлар бўйича фалсафа доктори (PhD), доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат юридик университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат юридик университети, DSc.07/30.12.2019.Yu.22.01.
Расмий оппонентлар: Самарходжаев Батир Билялович, юридик фанлар доктори, профессор; Хазратқулов Одилбек Турсунович, юридик фанлари номзоди.
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон Республикаси Давлат божхона қўмитаси Божхона институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади лизинг шартномасини тузиш ва ижро этишни фуқаролик-ҳуқуқий тартибга солишни янада такомиллаштириш, лизингнинг янги турларини жорий этишнинг ҳуқуқий асосларини яратиш ва лизинг хизматлари истеъмолчиларининг ҳуқуқларини ҳимоя қилиш тизимини шакллантиришга қаратилган таклиф ва тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
лизинг олувчи бошқа мажбуриятларнинг бажарилиши таъминоти сифатида лизинг объектидан фойдаланиш мумкинлиги ҳақидаги таклиф асослаб берилган;
лизинг шартномаси бузилган тақдирда, лизинг берувчи бир вақтнинг ўзида ҳам барча лизинг тўловларини муддатидан илгари ундириш, ҳам гаров нарсасини ундиришни талаб қилиш ҳуқуқига эга эмаслиги ҳақидаги таклиф асосланган;
лизинг берувчининг даъво аризасида бир неча талаблар мавжуд бўлганда, ушбу талаблардан бири, яъни лизинг тўловларини муддатидан илгари ундириш талаби ёхуд етказилган зарарни ундириш ва ундирувни лизинг объектига қаратган тарзда шартномани бекор қилиш талаби қаноатлантирилиши кераклиги асосланган;
лизинг ва кредит шартларида қишлоқ хўжалиги техникаси харид қилинганда, субсидиялар лизинг ташкилоти, тижорат банки ва Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги ҳузуридаги Қишлоқ хўжалигини давлат томонидан қўллаб-қувватлаш жамғармаси ўртасида тузиладиган Бош битимга асосан, шартнома шартларига мувофиқ амалга оширилиши асослаб берилган;
лизинг асосида етказиб бериладиган қишлоқ хўжалиги техникаси учун ўз вақтида аванс тўлаш ва узил-кесил ҳисоб-китоб қилиш, лизинг тўловларининг ўз вақтида ундирилиши ва Жамғармага тўланишини таъминлаш вазифалари лизинг ташкилотига юкланиши асосланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Лизинг шартномасининг мазмуни ва уни қўлланишининг ҳуқуқий асосларини такомиллаштириш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
лизинг олувчи бошқа мажбуриятларнинг бажарилиши таъминоти сифатида лизинг объектидан фойдаланиш мумкинлиги ҳақидаги таклиф Ўзбекистон Республикасининг 2019 йил 22 октябрдаги “Кредиторларни ҳуқуқий жиҳатдан ҳимоя қилишнинг кучайтирилиши ҳамда тадбиркорлик фаолиятини молиялаштириш механизмлари такомиллаштирилиши муносабати билан Ўзбекистон Республикасининг айрим қонун ҳужжатларига ўзгартириш ва қўшимчалар киритиш тўғрисида”ги ЎРҚ–572-сонли қонуни билан Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик кодексининг 595-моддасининг учинчи қисми ҳамда 597-модданинг тўртинчи қисмига ўзгартириш ва қўшимчалар ишлаб чиқишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Сенати Суд-ҳуқуқ масалалари ва коррупцияга қарши курашиш қўмитасининг 2021 йил 24 мартдаги 10-сон маълумотномаси). Мазкур таклифнинг амалга оширилиши лизинг шартномаси бўйича мажбуриятнинг бажарилишини таъминлаш ҳамда зарарни ундирган ҳолда шартномани бекор қилишни тартибга солишга хизмат қилган;
лизинг шартномаси бузилган тақдирда, лизинг берувчи бир вақтнинг ўзида ҳам барча лизинг тўловларини муддатидан илгари ундириш, ҳам гаров нарсасини ундиришни талаб қилиш ҳуқуқига эга эмаслиги ҳақидаги таклиф Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг “Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленуми ва Ўзбекистон Республикаси Олий хўжалик суди Пленумининг айрим қарорларига ўзгартириш ва қўшимчалар киритиш тўғрисида”ги 2020 йил 19 декабрдаги 37-сонли қарори билан Ўзбекистон Республикаси Олий хўжалик суди Пленумининг “Лизинг муносабатларини тартибга солувчи қонун ҳужжатлари нормаларининг иқтисодий судлар томонидан қўлланилишининг айрим масалалари ҳақида”ги 2015 йил 27 ноябрдаги 289-сонли қарори 6-бандининг учинчи хатбошисида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий судининг 2021 йил 11 мартдаги 399-сон маълумотномаси). Мазкур таклифнинг амалга оширилиши лизинг олувчининг ҳуқуқларини ҳимоя қилишни самарали таъминлашга хизмат қилган;
лизинг берувчининг даъво аризасида бир неча талаблар мавжуд бўлганда, ушбу талаблардан бири, яъни лизинг тўловларини муддатидан илгари ундириш талаби ёхуд етказилган зарарни ундириш ва ундирувни лизинг объектига қаратган ҳолда шартномани бекор қилиш талаби қаноатлантирилиши кераклиги ҳақидаги таклиф Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг “Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленуми ва Ўзбекистон Республикаси Олий хўжалик суди Пленумининг айрим қарорларига ўзгартириш ва қўшимчалар киритиш тўғрисида”ги 2020 йил 19 декабрдаги 37-сонли қарори билан Ўзбекистон Республикаси Олий хўжалик суди Пленумининг “Лизинг муносабатларини тартибга солувчи қонун ҳужжатлари нормаларининг иқтисодий судлар томонидан қўлланилишининг айрим масалалари ҳақида”ги 2015 йил 27 ноябрдаги 289-сонли қарори 6-бандининг тўртинчи хатбошисида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий судининг 2021 йил 11 мартдаги 399-сон маълумотномаси). Мазкур таклифнинг амалга оширилиши лизинг олувчининг манфаатини ҳимоя қилишга хизмат қилган;
лизинг ва кредит шартларида қишлоқ хўжалиги техникаси харид қилинганда, субсидиялар лизинг ташкилоти, тижорат банки ва Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлиги ҳузуридаги Қишлоқ хўжалигини давлат томонидан қўллаб-қувватлаш жамғармаси ўртасида тузиладиган Бош битимга кўра шартнома шартларига мувофиқ амалга оширилиши ҳақидаги таклиф Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2019 йил 12 июлдаги “Қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари ишлаб чиқарувчиларнинг моддий-техник базасини янада мустаҳкамлаш чора-тадбирлари тўғрисида”ги 578-сон қарори билан тасдиқланган Қишлоқ хўжалиги техникасини кредит ва лизинг шартларида харид қилишни давлат томонидан қўллаб-қувватлаш тартиби тўғрисидаги низомнинг 2- ва 5-бандларини тайёрлашда инобатга олинган (Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси Юридик бошқармасининг 2021 йил 2 апрелдаги 12/21-12-сон маълумотномаси). Мазкур таклифнинг амалга оширилиши лизинг шартномаси тузишда субсидия асосида рағбатлантиришнинг ҳуқуқий асосларини яратишга хизмат қилган;
лизинг асосида етказиб бериладиган қишлоқ хўжалиги техникаси учун ўз вақтида аванс тўлаш ва узил-кесил ҳисоб-китоб қилиш, лизинг тўловларининг ўз вақтида ундирилиши ва Жамғармага тўланишини таъминлаш вазифалари лизинг ташкилотига юкланиши ҳақидаги таклиф Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2019 йил 12 июлдаги 578-сон қарорига 2-илова билан тасдиқланган «Қишлоқни лизинг шартларида қишлоқ хўжалиги техникаси билан таъминлаш чора-тадбирлари тўғрисида» 2000 йил 2 ноябрдаги 424-сон қарорига киритилган ўзгартиришларда инобатга олинган (Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамаси Юридик бошқармасининг 2021 йил 2 апрелдаги 12/21-12-сон маълумотномаси). Мазкур таклифнинг амалга оширилиши лизинг ташкилоти ваколатини аниқлашга хизмат қилган.