Тошбоева Барнохон Одилжоновнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): “Бошланғич синфларда чет тили (инглиз тили) ўқитиш технологияларини такомиллаштириш”, 13.00.02 - “Таьлим ва тарбия назарияси ва методикаси (инглиз тили)” (педагогика фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2018.1.PhD/Ped428.
Илмий раҳбар: Юсупова Шоҳидахон Жалолиддиновна, педагогика фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Халқ таълим тизими раҳбар ва мутахассис ходимларини қайта тайёрлаш ва малакасини ошириш институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Самарқанд давлат чет тиллар институти, PhD.03/30.12.2019.Fil/Ped.83.01.
Расмий оппонентлар: Ҳошимова Дилдора Ўринбоевна, педагогика фанлари доктори, профессор; Шомуродова Шахло Жаҳоновна, филология фанлари номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот: Тошкент давлат педагогика университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади бошланғич синфларда чет (инглиз) тили ўқитиш технологияларини такомиллаштириш бўйича таклиф ва тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
бошланғич синфларда чет тилини ўқитиш тизими ўқувчиларда маънавий тафаккурни тарбиялаш ва ўзлигини англашга ёрдам берувчи миллий менталитет, маданият, қадриятлар, урф-одатлар, турмуш тарзини саҳналаштириш элементларидан (аутентик асарлардан лавҳалар ижро этиш) фойдаланиш каби технологиялар орқали такомиллаштирилган;
бошланғич синф ўқувчиларининг билимини баҳолашга бўлган муносабатни ўзгартириш ва уларнинг интеллектуал профилини ҳисобга олган ҳолда ўқув жараёнида "кучли томонларига" таяниш ва "заиф" томонларини ривожлантиришда ҳар бир ўқувчига уйғун ва индивидуал ёндашувни таъминлаган ҳолда методикада «ақлли ёндашув» (intellectual approach) тақдим этилди ва амалиётда синаб кўрилди;
умумй ўрта таълим мактабларининг бошланғич синф ўқувчиларини “Инглиз тили” фанидан дастур ва дарсликлари таҳлил қилиниб, инглиз тилини ўқитишда нутқ фаолияти турлари (тинглаб тушуниш, гапириш, ўқиш ва ёзув)ни эгаллаш даражалари, лексик, грамматик ва фонетик қийинчиликлар типологияси аниқланди ва уларни бартараф этишда креатив лойиҳалаш технологияларидан фойдаланишнинг методик таъминоти ишлаб чиқилган;
бошланғич синф ўқувчиларининг прагматик компетенциясини шакллантиришга ва нутқий кўникмаларини ўстириш ва тил ўрганишга бўлган қизиқишини янада ортиришга қаратилган дидактик, имитацион, сюжетли, мулоқотга асосланган, ролли ўйинлар технологияси интеграцияси асосида такомиллаштирилди.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Бошланғич синфларда чет (инглиз) тили ўқитиш технологияларини такомиллаштириш юзасидан ишлаб чиқилган услубий ва амалий таклифлари асосида:
кичик мактаб ёшидаги ўқувчиларни дифференциал технологиялар асосида ўқитиш, нутқий кўникмаларини ўстириш ва тил ўрганишга бўлган қизиқишини янада ортиришга қаратилган методик тавсияларидан ОТ-А1-118-рақамли “Ўзбекистон Республикасида кўп қиррали маданий таълим муҳитида ўқитишнинг самарали усулларини ишлаб чиқиш ва амалиётга тадбиқ этиш” мавзусидаги амалий лойиҳада фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус вазирлигининг 2020 йил 17 мартдаги 89-03-1142-сон маълумотномаси). Натижада, ўқувчилар топшириқларни руҳий зўриқишсиз, осон ва муваффақиятли бажаришга кўмаклашадиган педагогик усуллар ва технологиялар такомиллаштирилган;
бошланғич синфларда инглиз тили ўрганишда аниқланган қийинчиликларни ҳар бир ўқувчига уйғун ва индивидуал ёндашган ҳолда, “ақлли ёндашув” (intellectual approach) асосида бартараф этиш бўйича ишлаб чиқилган тавсияларидан ўқув дастурларининг таркибий қисмларини, янги авлод ЎУМ яратишда ва ўқув ишларини такомиллаштиришда фойдаланилган (Республика таълим марказининг 2019 йил 21 январдаги 01\11-01\7-42-сон маълумотномаси). Натижада, таклиф этилган ёндашув ўқувчиларнинг чет тилидаги коммуникатив компетенциясини ривожлантириш самарадорлигини оширган;
“My English book” ўқув қўлланмасида таклиф этилган дидактик материаллар, жумладан саҳналаштирилган дарслар, имитацион, сюжетли, мулоқотга асосланган ролли ўйинлар, интерфаол машғулотлар орқали бошланғич синф ўқувчиларининг коммуникатив компетенциясини шакллантиришда фойдаланилган (Республика таълим марказининг 2019 йил 15-октябрдаги 01\11-01\07\2279-сон маълумотномаси). Натижада, замонавий талаблар асосида методик адабиётлар тайёрлаш бўйича марказнинг дарсликлар базаси яна бир илмий-амалий ёрдамчи манба билан бойитилган;
креатив, лойиҳалаш, ахборот-коммуникацион технологиялар орқали такомиллаштирилган бошланғич синфларда инглиз тилини ўқитишнинг дидактик таъминотидан А-1-219 рақамли “Таълим тизимида хорижий тил (инглиз) йўналишидаги олий таълим таълим муассасаларида Умумевропа компетенциялари (CEFR) бўйича С1 даражасини эгаллашни таъминлайдиган ўқув-услубий мажмуа яратиш” мавзусидаги амалий лойиҳада фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус вазирлигининг 2020 йил 17 мартдаги 89-03-1142-сон маълумотномаси). Натижада, бошланғич синф ўқувчиларининг инглиз тилида тафаккурини ривожлантирувчи креатив топшириқлар ишлаб чиқилган;
бошланғич синфларда инглиз тили ўкитишнинг педагогик, методологик ва психологик хусусиятлари тўғрисидаги назарий хулосалардан Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси ДУК “Маданий-маърифий ва бадиий эшиттиришлар” муҳарририяти томонидан болалар учун тайёрланган “Инглиз тили сабоқлари” ва “Таълим ва тараққиёт” номли эшиттиришлар сценарийларини тайёрлашда (2019-2020 йиллар давомида) фойдаланилган (”O’zbekiston” ДУК телерадиоканалининг 2020 йил 4 декабрдаги 04\25-1220-сон маълумотномаси). Натижада, бошланғич синф ўқувчиларига лингвистик компетенцияни эгалланишига хизмат килувчи машкларнинг муваффакиятли бажарилишини таъминлаш ҳамда коммуникация ва интеракцияга эришиш, янги педагогик технологияларини қўллаш методикаси оммалаштирилган.