Парпиев Сардор Расуловичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Тинч ҳолатда ва жисмоний юкламалар шароитида спортчининг (турли спорт йўналишларида) юрак-қон томир тизимида функционал-метаболик ўзгаришлар хусусияти», 14.00.38 – Спорт тиббиёти (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2018.1.PhD/Tib532.
Илмий раҳбар: Мавлянов Искандар Рахимович, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Республика спорт тиббиёти илмий-амалий маркази.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Республика спорт тиббиёти илмий-амалий маркази, PhD.10/30.12.2019.Tib.69.01.
Расмий оппонентлар: Махмудов Дилшодбек Эргашбекович, тиббиёт фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD), катта илмий ходим; Талипова Юлдуз Шавкатовна, тиббиёт фанлари доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Тошкент педиатрия тиббиёт институти.
Диссертациянинг йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: спортнинг циклик турлари билан шуғулланувчи спортчиларда юрак фаолиятини жисмоний юкламаларга мослашувини бузилиши белгиларини тадқиқ этиш ва уларни функционал метаболик ўзгаришлар хусусияти билан ўзаро алоқадорлигини аниқлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор циклик (енгил атлетика, велосипед ва эшкак эшиш) спорт турлари бўйича спортчилар орасида ACE, ACTN3, PPARA ва PPARGC1A генлари чидамлилик ва тезликни назорат этувчи генотиплари нисбати билан юрак зўриқиши белгилари учраши характерига мувофиқ толиқиш синдроми келиб чиқиши ҳавфи даражасини (юқори ва қуйи) аниқлаш имконияти исботланган;
илк бор циклик спорт турлари бўйича шуғулланувчи спортчиларда чидамлилик ва тезликни назорат этувчи генотиплар муаъян ассоциацияси ва юрак электрофизиологияси кўрсатгичларига биноан  индивидуал жисмоний фаоллик тури (стайер ёки спринтер) ва уларнинг юқори спорт натижаларига эришиши мумкин бўлган устувор дистанциялари (қисқа, ўрта ва узоқ дистанциялар) аниқланган;
илк бор спортнинг циклик ва ациклик турлари билан шуғулланувчи спортчилар юрак ритми ва частотаси, юрак бўлмачаси ва қоринчаси импульс ўтказувчанлиги каби юрак қўзғалувчанлиги ҳамда ўтказувчанлиги бузилишларини алоҳида ва биргаликда учраши характерига қараб юрак зўриқиши ҳолатини башорат қилиш ва эрта аниқлаш имконияти асосланган;
юрак зўриқиши белгилари аниқланган спортчилар орасида кардиореспиратор тизими функционал кўрсаткичларидаги ўзгаришлар юрак зўриқиши белгилари аниқланмаган спортчиларга нисбатан кўпроқ эканлиги аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Тинч ҳолатда ва жисмоний юкламалар шароитида спортчининг (турли спорт йўналишларида) юрак-қон томир тизимида функционал-метаболик ўзгаришлар хусусияти бўйича олинган илмий натижалар асосида:
спортнинг циклик турлари билан шуғулланувчи спортчиларида зўриқиш ва чарчаш синдромини башорат қилиш бўйича илмий тадқиқотнинг натижалари асосида ишлаб чиқилган “Спортнинг циклик турлари билан шуғулланувчи спортчиларида зўриқиш ва чарчаш синдромини башорат қилиш усули” номли услубий тавсиянома тасдиқланган (Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2020 йил 9 октябрдаги 8н-р/394-сон маълумотномаси). Мазкур услубий тавсиянома спортчиларнинг функционал ҳолатини аниқлашда юракнинг электрофизиологик кўрсаткичларини тинч ҳолатда ва стандарт қувватдаги юкламалар фонида ўлчаш ҳамда ўз вақтида спортчиларнинг юрак фаолиятига ташхис қўйиш имконини берган.
юракнинг стандарт қувватдаги юкламаларга дезадаптация белгиларини эрта аниқлаш ва у асосида чарчаш ва зўриқиш синдромлари профилактикаси чора-тадбирларини ишлаб чиқиш орқали спортчиларнинг спорт натижаларини яхшилаш бўйича тавсиянома Ўзбекистон енгил атлетика ва велоспорт федерациялари спорт шифокорлари ва мураббийлари амалиётига жорий этилган (Енгил атлетика федерациясининг 2020 йил 14 октябрдаги ва велоспорт федерациясининг 2020 йил 15 октябрдаги илмий тадқиқот натижаларини амалиётга тадбиқ қилиш тўғрисидаги маълумотномалари). Жорий қилинган натижалар мазкур спорт турлари билан шуғулланувчи спортчиларда индивидуал машқ дастурларини шакллантириш орқали улардаги чарчаш ва зўриқиш синдромлари ривожланишининг профилактикасига бўлган ёндашувларни шакллантириш имконини берган.