Сафаров Назиржон Муҳаммаджоновичнинг
фанлари доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри: “Пахта хомашёси учун қуёшли-қуритиш қурилмаси иссиқлик манбаининг усули ва ускунасини яратиш”, 05.02.03 – Технологик машиналар, Роботлар, мехатроника ва роботатехника тизимлари”ихтисослиги.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2017.2.DSc/T88.
Илмий раҳбар: Махкамов Руфат Гулямович, техника фанлари доктори, академик.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Наманган муҳандислик-технология институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Наманган мухандислик-технология институти, PhD. 03/30.12.2019.Т.66.01
Расмий оппонентлар:Маматов Алишер Зунунович техника фанлари доктори, профессор; Бахадиров Ғайрат Атаханович техника фанлари доктори, профессор; Усмонқулов Алишер Қодирқуловичтехника фанлари доктори, профессор
Етакчи ташкилот: Фарғона политехника институти.
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Пахтани қуёш энергияси ёрдамида қуритиш қурилмасини яратиш орқали пахта толасининг табиий сифатини сақлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
қуритиш ускунасида қуритилаётган пахта билан иссиқ ҳаво ўртасидаги иссиқлик алмашинув жараёнларини ўрганиш натижасида олинган тенглама асосида пахта ва ҳаво температураси ва намликлари ўзгаришининг дастлабки кўрсаткичлари ва вақтга боғлиқлиги аниқланган;
қуритгич камерасида бораётган қуриш жараёни ҳамда қуритилган пахтанинг сифат кўрсаткичлари иссиқликни ҳосил қилиш усулига боғлиқ эканлигини ҳисобга олган ҳолда пахтани қуёш энергиясидан фойдаланиб қуритиш технологияси ишлаб чиқилган;
қуритгич камерасида бораётган пахтани жараёни кўрсаткичлари қуритилаётган пахта массасига боғлиқлигидан келиб чиқиб, турли қалинликдаги пахта температураси ва намлиги ўзгаришининг ҳаво температураси, намлиги ва таъсир вақтига боғланиши аниқланган;
чигитли пахтани қувурларда иссиқ ҳаво ёрдамида ташиш жараёни учун ишлаб чиқилган математик модел асосида қувур узунлиги бўйича пахтанинг иссиқ ҳаво таъсирида бўлиш вақти, ҳаво тезлиги ва температурасининг пахтадаги қолдиқ намликка таъсири аниқланган;
қуритиш ускунаси ҳавоқиздиргичидаги қуритиш агенти температураси билан қуритиш самарадорлигининг ўзаро боғлиқлигини ҳисобга олган ҳолда пахтанинг дастлабки сифат кўрсаткичларига салбий таъсир кўрсатмайдиган ва максимал даражада намлик олинишини таъминловчи ҳаво температураси аниқланган;
қуритиш ускунасига юборилаётган ҳаво температураси ва тезлигининг пахтадаги намлик миқдорига таъсирини ҳисобга олган ҳолда бажарилган статистик таҳлиллар натижасида ускунага узатиладиган иссиқ ҳавонинг оптимал ва критик тезликлари аниқланган;
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Пахта хомашёсини қуритиш учун қуёшли қуритиш қурилмасига иссиқлик манбаи ва унинг услубини яратиш тадқиқоти бўйича олинган илмий натижалар асосида:
пахтани қуёш энергияси ёрдамида қуритиш технологияси “Косонсой пахта толаси” акциядорлик жамиятида ишлаб чиқаришга жорий қилинган. Натижада, толанинг нисбий узилиш кучи- 2,7гк/текс га ортган; калта толалар миқдори -0,2% камайган; толаларнинг нур қайтариш коэффициенти – 3,4% га ортган; толаларнинг сариқлик даражаси -1,1% га камайган. Наманган муҳандислик технология институти дастлабки синовдан ўтказилган. Натижада, пахтани қуритиш қурилмасини ишга яроқлилиги яъни аниқланган. 1-сорт 3-синф, 10,1 % намликда, 8,2 % ифлосликда чигитли пахта қуритилган. Қуритиш вақти инобатга олиниб, куригандан сўнг чигитли пахта намлиги 8,5% ни ташкил қилдиган.
пахтани қуёш энегиясидан фойдаланиб оптик лупалар ёрдамида қуритиш қурилмаси Косонсой пахта тозалаш корхонасида ишлаб чиқаришга жорий қилинган («Ўзпахтасаноат» А/Жнинг 2018 йил 13 сентябрдаги №02-1815331-сонли маълумотномаси). Натижада, пахтани нисбатан паст хароратда (90-95оС) қуритилиши толаларнинг табиий хусусиятларини максимал даражада сақлаб қолишни таъминлаган.