Тўхтаева Раъно Нортўхтаевнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Совет ҳокимиятининг пул ислоҳотлари ва Ўзбекистон аҳолисининг ижтимоий ҳаёти (1917-1970 йиллар)”, 07.00.01–Ўзбекистон тарихи.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2018.3.PhD/Tar339.
Илмий раҳбар: Алимова Дилором Агзамовна, тарих фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Қарши давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Самарқанд давлат университети, PhD.03/30.12.2019.Tar.02.10.
Расмий оппонентлар: Набиев Фарҳод Ҳамидович, тарих фанлари доктори, профессор; Хайриддинов Азамат Ботирович, иқтисод фанлари номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот: Тошкент молия институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади 1917-1970 йилларда Ўзбекистонда совет ҳокимиятининг пул ислоҳотлари натижалари ва унинг аҳоли ижтимоий ҳаётига кўрсатган таъсирини очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
совет ҳокимиятининг дастлабки молия-пул сиёсати даврида кузатилган молиявий тақчиллик ва пул муомаласининг издан чиқиши, асосан, национализация, кадрлар, солиқ соҳаларидаги муаммоларга боғлиқ эканлиги ва бу ўз навбатида, Туркистон, Бухоро, Хоразм республикаларининг ижтимоий-иқтисодий ҳаётига салбий таъсир кўрсатганлиги очиб берилган;
янги иқтисодий сиёсат шароитида Ўзбекистонда бозор муносабатлари ривожига 1922-1924 йиллардаги пул ислоҳоти маълум даражада ёрдам берганлиги, лекин иқтисодиётни марказлаштириш сиёсати оқибатида, қишлоқ хўжалигида товар танқислиги, нарх-навонинг ошиши, рубль курсининг ўзгариб туриши кабилар деҳқонлар қатлами норозилигига сабаб бўлганлиги очиб берилган;
1948-1960 йиллар оралиғида иқтисодий ўсиш шароитида пул муомаласи маҳсулот, иш ва хизмат баҳосининг тушиши каби муаммоларни келтириб чиқарганлиги, бундай берқарор вазият ўз навбатида, аҳоли ижтимоий турмушининг оғирлашувига олиб келганлиги далилланган;
1960-йилларда ўтказилган пул ислоҳоти республика иқтисодиётининг “турғун” инқирозига маълум даражада таъсир кўрсатиб, бунинг натижасида, савдо инқирози, маҳсулот таннархининг ошиши, чайқовчилик каби муаммолар шаҳар ва қишлоқ аҳолиси турмуш даражасининг пасайишига олиб келганлиги далилланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. 1917-1970 йилларда совет давлатининг пул ислоҳотлари ва Ўзбекистон аҳолисининг ижтимоий ҳаёти бўйича ишлаб чиқилган илмий хулоса ва таклифлар асосида:
совет ҳокимиятининг дастлабки молия-пул сиёсати даврида кузатилган молиявий тақчиллик ва пул муомаласининг издан чиқиши, асосан, национализация, кадрлар, солиқ соҳаларидаги муаммоларга боғлиқ эканлиги ва бунинг натижаси Туркистон, Бухоро, Хоразм республикаларининг ижтимоий-иқтисодий ҳаётига салбий таъсир кўрсатганлигига оид маълумотлардан бакалавриат йўналишида ўтиладиган “Иқтисодиёт таълимотлар тарихи”, “Пул ва банклар”, “Пул, кредит ва банклар” каби фанларни ўқитишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2018 йил 23 июндаги 89-03-2374-сон маълумотномаси). Натижада, талабаларда 1917-1970 йилларда Ўзбекистонда давлат молия сиёсатининг аҳоли ижтимоий ҳаётига таъсири, пул муомаласи ва молиявий инқирозлар тўғрисида билимларни мустаҳкамлашга хизмат қилган;
1948-1960 йиллар оралиғида иқтисодий ўсиш шароитида пул муомаласи маҳсулот, иш ва хизмат баҳосининг тушиши каби муаммоларни келтириб чиқарган ҳамда 1960-йилларда ўтказилган пул ислоҳоти республика иқтисодиётининг “турғун” инқирозига маълум даражада таъсир кўрсатиб, бунинг натижасида, савдо инқирози, маҳсулот таннархининг ошиши, чайқовчилик каби муаммолар шаҳар ва қишлоқ аҳолиси турмуш даражасининг пасайиши билан боғлиқ илмий хулосалардан И-ОТ-2019-26 рақамли «Иккинчи жаҳон урушида фашизм устидан қозонилган ғалабага Ўзбекистон халқининг қўшган ҳиссаси тўғрисида мультимедиа комплексини яратиш» мавзусидаги инновацион лойиҳада фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2020 йил 24 февралдаги 89-03-769-сон маълумотномаси). Натижада, Ўзбекистон тарихини совет давлати пул сиёсатининг ижтимоий-иқтисодий ҳаётга кўрсатган таъсирига оид маълумотлар билан тўлдирган.
янги иқтисодий сиёсат шароитида Ўзбекистонда бозор муносабатлари ривожига 1922-1924 йиллардаги пул ислоҳоти маълум даражада ёрдам берган, лекин иқтисодиётни марказлаштириш сиёсати оқибатида, қишлоқ хўжалигида товар танқислиги, нарх-навонинг ошиши, рубль курсининг ўзгариб туриши кабилар деҳқонлар қатлами норозилигига сабаб бўлганлиги каби хулосалардан Қашқадарё вилояти телерадиокомпаниясининг «Олтин воҳа» теледастури эшиттиришини тайёрлашда фойдаланилган (Ўзбекистон миллий телерадиокомпаниясининг 2020 йил 8 сентябрдаги 04-15/2375-сон маълумотномаси). Натижада, кенг жамоатчиликка 1920-30 йилларда Ўзбекистонда амалга оширилган пул ислоҳотлари билан боғлиқ холис билимлар беришга хизмат қилган.