Жураев Хусниддин Пазлиддиновичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Туркистонга кўчирилган аҳолининг ижтимоий ва иқтисодий ҳаёти (XIX аср охири – ХX аср бошлари)», 07.00.01 – Ўзбекистон тарихи.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2020.4.PhD/Tar437.
Илмий  раҳбар: Ҳайитов Шодмон Аҳмадович, тарих фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи:  Фарғона давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Фарғона давлат университети, PhD.03/31.03.2021.Tar.05.05.
Расмий оппонентлар: Расулов Бахтиёр Махмуджонович, тарих фанлари доктори; Шадманова Санобар Базарбаевналар, тарих фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот номи: Наманган давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади XIX аср охири – XX аср бошларида Россия империясидан Туркистонга аҳолининг кўчирилиши ва уларнинг ижтимоий-иқтисодий ҳаётини даврий матбуот материаллари асосида очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Туркистонга аҳолини кўчириш жараёни тўрт босқичда кечганлиги ҳамда унинг биринчи босқичи (1867-1881 йй.) чегара ҳудудларига рус казакларининг жойлаштирилиши, иккинчи босқичи (1881-1886 йй.) деҳқонларнинг Россия марказий ҳудудларидан уюшган ҳолда мажбурий кўчирилганлиги, учинчи босқичи (1886-1903 йй.) аҳоли ўлкага ўз ташаббуси, хоҳиши билан мустақил равишда кўчганлиги, тўртинчи босқичи (1903-1917 йй.) эса рус деҳқонлари империянинг ғарбий ва жануби-ғарбий губерняларидаги ижтимоий-иқтисодий муаммолар сабабли кўчганлиги исботланган;
ҳукуматнинг Туркистонга кўчирилганлар учун унумдор ер ва яйловлар ҳисобига «бўш ер фондлари»ни яратиш билан боғлиқ чора-тадбирлари маҳаллий аҳоли норозилигини келтириб чиқарган асосий омиллардан бири эканлиги аниқланиб, чорвачилик ҳудудлариниқисқартириш орқали кўчманчи аҳолини ўтроқлаштириш натижасида мустамлака бошқарувини мустаҳкамлаш мақсад қилинганлиги далилланган;
кўчириб келтирилган деҳқонлар томонидан ўлкага буғдойнинг янги навлари («кубанка», «ростов»)нинг олиб келиниши ҳамда полиз экинлари (картошканинг 6 нави, помидор, бақлажон), асаларичилик (асаларини қутиларда парваришлаш) вачорвачилик (майин жунли қўйлар) соҳасидаги янгиликларнинг жорий қилиниши ўлка қишлоқ хўжалигида таркибий ўзгаришларни юзага келтирганлиги очиб берилган;
кўчириб келтирилганларнинг ўлка хўжалик анъаналарига таъсири ва ихтисослашуви аниқланиб, немис меннонитлари паррандачилик ва ҳунармандчиликнинг турли соҳаларида, молоканлар боғдорчилик, узумчилик, гулчилик ва чорвачилик тармоқларида самарали хўжалик юритганлиги асосланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Туркистонга кўчирилган аҳолининг ижтимоий ва иқтисодий ҳаёти (XIX аср охири – XX аср бошлари) га оид ишлаб чиқилган илмий хулоса ва таклифлар асосида:
Туркистонга аҳоли кўчиришнинг асосий босқичлари, кўчирилганларнинг ижтимоий таркибига таъсир этган омиллар, шу билан боғлиқ ҳолда улар учун ер фондини ташкил этиш ҳамда шу мақсадда маҳаллий деҳқонларга тегишли лалми ва суғорма ерларнинг тортиб олиниши ҳақидаги янги материаллар «Ўзбекистонда давлат ва маҳаллий бошқарув тарихи. Иккинчи китоб»дарслик китобининг 9-мавзусини ёзишда фойдаланилган(Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2020 йил 10 сентябрдаги 89-03-3204-сон маълумотномаси). Натижада дарсликнинг Россия империяси тарихига доир қисмининг мазмуни тадқиқотда келтирилган фактик материаллар асосида янада бойитилган;
XIX аср охири–XX аср бошларида Туркистонга кўчирилган аҳолининг маънавий-ахлоқий ҳолати, маҳаллий аҳоли билан муносабатлари, хўжалиги, моддий-маиший турмуши, уларга таъсир этган омиллар, кўчиришдаги муаммоларга доир маълумотлардан 2015-2017 йилларда бажарилган А-1-099 рақамли «Ўзбекистоннинг барқарор стратегик тараққиётида фуқаролик жамиятини янада ривожлантириш ва маънавий-аҳлоқий хавфсизликни таъминлаш концепцияларининг аҳамияти» мавзудаги амалий лойиҳа доирасида 2017 йилда чоп этилган «Баркамол инсонни тарбиялаш – давр талаби» номли ўқув қўлланманинг 3-бобини тайёрлашда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2020 йил 10 сентябрдаги 89-03-3204-сон маълумотномаси). Натижада ёшларнинг Туркистонга кўчирилган аҳолининг маънавий-аҳлоқий, ижтимоий-психологик ҳаёти ҳақидаги билимларини янада ривожлантиришга хизмат қилган;
Россия империясидан Туркистонга кўчирилган аҳоли учун бўш ер фондини яратиш йўлида олиб борган буюк давлатчилик ва шовинизм сиёсати, ўзбошимчалик билан кўчиб келиш ва унинг оқибатлари, кўчиб келганлар ва маҳаллий аҳолининг ўзаро муносабатлари, хўжалик ҳаётидаги рўй берган ўзгаришлар, мустамлака маъмурияти томонидан кўчириб келинган аҳолининг ҳар томонлама қўллаб-қувватланиши, кўчиб келган аҳоли вакилларининг ўлкага бошоқли, полиз ва боғдорчилик ўсимликларининг янги навларини олиб келганлиги ҳамда, ушбу ўсимликларни маҳаллий иқлимга мослаштирилганлигига доир янги маълумотлар ва материаллардан Фарғона вилояти тарихи ва маданияти давлат музейи фондини ва соҳани янги маълумотлар билан тўлдиришда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Маданият вазирлигининг 2020 йил 21 февралдаги 01-12-10-563-сон маълумотномаси). Натижада Фарғона вилояти тарихи ва маданияти давлат музейининг «Россия империяси ҳукмронлиги даври тарихи бўлими» экспозицияси бўйича маҳаллий ва хорижий ташрифчиларни янги маълумотлар билан таъминлашга хизмат қилган.