Sayt test rejimida ishlamoqda

Тангиров Обид Эшмахматовичнинг 
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар:
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража берадиган фан тармоғи номи): “XIX аср охири – XX аср бошларида Тошкент “эски шаҳар” маъмурий бошқаруви ва ижтимоий ҳолати”, 07.00.01 – Ўзбекистон тарихи (тарих фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақами: B2017.1.PhD/Tar33.
Илмий раҳбар: Маҳкамова Нодира Раҳмоновна, тарих фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Тарих институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса, ИК рақами: Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Тарих институти, DSc.02/30.12.2019.Tar.56.01.
Расмий оппонентлар: Зияева Доно Ҳамидовна, тарих фанлари доктори, профессор; Султонов Ўктам Абдуғаниевич, тарих фанлари доктори.
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон миллий университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади ХIХ аср охири – ХХ аср бошларида Тошкент “эски шаҳар” маъмурий бошқарув тизимининг ташкил этилиши ва шаҳар аҳолисининг ижтимоий-ҳуқуқий ҳаётида юз берган жараёнларнинг ўзига хос хусусиятларини очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:  
Тошкент “эски шаҳар” қисмида империя ўрнатган тартибга кўра, фаолият олиб борган оқсоқол бошқарув ишларини ташкил этишда миршаб ва йигит лавозимларига таянганлиги, бунда йигитларнинг даҳалар бўйича сони ва маошини оқсоқол тавсияси асосида шаҳар бошлиғи тасдиқлаб берганлиги аниқланган;
1878 йил ҳанафий мазҳабига оид фиқҳ китобларига асосланиб, Тошкент шаҳар қозилар кенгаши қарори билан оч, ташна, бемор, ғазабда, юрган ҳолда, отда, уйқуси келиб турган ҳолатларда ҳукм чиқармаслиги, қозихоналарнинг тергов ишлари ҳар ойнинг биринчи ўн кунлигида олиб борилганлиги ва қолган қисмида ҳукмлар эълон қилинганлиги далилланган; 
одат судлари шариат билан бирга урфларга асосланганлиги, маҳаллий аҳолининг қозилик ва одат судларига эътиқод билан, империя судларига эса ўз манфаатларидан келиб чиқиб ёндашганлиги асослаб берилган;
мадраса таълимида фанларни таснифлашда нақлий, яъни нақл қилиб ёзилган илмлар ва ақлий, яъни инсон тафаккури таъсири остида ривожлантириладиган илмлар асосидаги туркумларга ажратиб ўқитилганлиги исботланган;  
империя ҳукумати халқнинг заиф жиҳатларини ўрганиш учун маҳаллий аҳолининг турли масалаларда арз-шикоятлар билан мурожаатлар қилишига шароит яратиб, ўзларининг манфаатларига мос мустамлакача бошқарув тартибларини жорий этганлиги аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. ХIХ аср охири – ХХ аср бошларида Тошкент “эски шаҳар” маъмурий бошқарув ва ижтимоий ҳолати тадқиқот иши давомида олинган илмий натижалар асосида:
Тошкент “эски шаҳар” маъмурий бошқаруви ва  тартиб интизом ҳамда қўриқлаш хизматида оқсоқол, миршаб ва йигит лавозимлари, маҳаллий ҳуқуқ тизими, диний муассасаларнинг бошқарилиши юзасидан олинган илмий натижалардан Ўзбекистон тарихи давлат музейининг “XVI – XIX асрларда Ўзбекистон” ва “XIX – XX асрларда Ўзбекистон” бўлимлари кўргазмаларини бойитишда фойдаланилган (Ўз ФАнинг 2019 йил 27 ноябрдаги 3/1255-3123-сон маълумотномаси). Натижаларнинг жорий қилиниши музейга ташриф буюрувчи томошабинларда давр тарихи тўғрисида аниқ тасаввур ҳосил бўлиши ҳамда тарихий билимларини янада ошириш имконини берган; 
Тошкент шаҳрида мавжуд диний муассасаларнинг бошқарилиши, жумладан, масжидлар, мадрасалар фаолияти, уларнинг жамиятдаги ўрни, масжид имомлари, мадраса мутавалли ва мударрисларнинг вазифалари асосида берилган хулосалардан Ўзбекистон мусулмонлари идораси тасарруфидаги ўрта махсус ислом билим юрти таълими ва диний кадрлар тайёрлаш тизимини такомиллаштириш масалаларида фойдаланилди (Ўзбекистон мусулмонлари идорасининг 2020 йил 29 июндаги 1390-сон маълумотномаси). Диний таълим муассасалари учун “Ўзбекистон тарихи” фани ўқув дастурларини тайёрлашда олинган натижалар муҳим асос бўлиб хизмат қилган;
Тошкент шаҳридаги мадрасалар фаолияти, таълим тизимида фанларнинг ақлий ва нақлий илмларга таснифлаб ўқитилиши, мадрасаларнинг жамиятда тутган ўрни ва тарихи бўйича илмий натижаларидан ҳамда улар  асосида илгари сурилган илмий-назарий фикрлардан Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси “Oʻzbekiston tarixi” телеканалининг “Мозийдан садо” номли кўрсатувининг сценарийсини тайёрлашда фойдаланилди (“Oʻzbekiston” телеканали ДУКнинг 2019 йил 26 октябрдаги 01-40-2240/1-сон маълумотномаси). Кўрсатувда кўтарилган илмий мулоҳазалар томошабинларнинг Тошкент маданий мероси, анъанавий таълим тизими тарихи тўғрисида янги маълумотларни эгаллашларига хизмат қилган.

 

Yangiliklarga obuna bo‘lish