Ризаев Бахтиёр Назарбоевичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертация иши ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Ўзбекистонда 1950-1970 йиллари янги ерларни ўзлаштириш жараёнида аҳолини кўчириш сиёсати (Бухоро области мисолида)”, 07.00.01- Ўзбекистон тарихи (тарих фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В.2018.3.PhD/Tar331.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Бухоро давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Бухоро давлат университети, PhD.03/27.02.2020.Таr.72.07.
Илмий раҳбар: Ҳаитов Шадмон Аҳмадович, тарих фанлари доктори, доцент.
Расмий оппонентлар: Ғоффоров Шокир Сафарович, тарих фанлари доктори, профессор; Мўминова Гавҳар Эсановна, тарих фанлари доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Термиз давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади совет ҳокимиятининг янги ерларни ўзлаштириш жараёнида аҳолини кўчириш сиёсати тарихий тажрибасини Бухоро области мисолида манбалар асосида очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
1950-1970 йилларда Бухоро областидаги кўчириш сиёсатининг асосий мақсади ишчи кучини халқ хўжалиги тармоқларига тенг тақсимлаш ҳамда ўзлаштирилган янги ерларни меҳнат ресурслари билан таъминлаш бўлганлиги асосланган;
кўчирилган аҳолининг менталитети, хўжалик-маданий хусусиятлари етарлича ҳисобга олинмаганлиги областда кўчириш сиёсатининг муваффақиятсизликка учрашининг асосий омили бўлганлиги аниқланган;
иттифоқ ва республика бюджетидан қишлоқ хўжалигини ривожлантиришга ажратилган маблағларнинг катта қисми янги ерларни ўзлаштиришга йўналтирилганлиги областнинг бошқа қишлоқ ҳудудлари ривожланишига салбий таъсир кўрсатганлиги далилланган;
ХХ асрнинг 60-йиллари область раҳбарияти янги ўзлаштирилган ерларда чорвачилик ва боғдорчиликка ихтисослашган хўжаликлар ташкил этиб, аҳолининг қишлоқ хўжалиги маҳсулотларига бўлган эҳтиёжини қондириш ҳамда бандлигини таъминлашга уринганлиги исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Ўзбекистонда 1950-1970 йиллари янги ерларни ўзлаштириш жараёнида аҳолини кўчириш сиёсати (Бухоро области мисолида) муаммосини тадқиқ этиш бўйича олинган илмий натижалар, хулоса ва таклифлар асосида:
1950-1970 йиллар Бухоро областидаги кўчириш сиёсатининг асосий мақсади ишчи кучини халқ хўжалиги тармоқларига тенг тақсимлаш билан боғлиқ илмий хулосалардан Марказий Осиё тадқиқотлари халқаро институти (МИЦАИ) да бажарилган «Made in SSSR» (“СССРда яратилган”) “Миллатлараро оилаларнинг пайдо бўлиш тарихи” (МИЦАИ Илмий советининг 2020 йил 16 декабрдаги 7-сон баённомаси билан рўйхатга олинган) номли халқаро лойиҳани амалга оширишда фойдаланилган (Марказий Осиё тадқиқотлари халқаро институтининг 2021 йил 26 февралдаги 56-сон маълумотномаси). Илмий натижаларнинг қўлланилиши совет ҳукумати томонидан амалга оширилган кўчириш жараёнларнини таҳлил қилишга хизмат қилган;
кўчирилган аҳолининг менталитети, хўжалик-маданий хусусиятлари етарлича ҳисобга олинмаганлиги областда кўчириш сиёсатининг муваффақиятсизликка учрашидаги асосий омил бўлганлиги тўғрисидаги назарий маълумотлардан Марказий Осиё тадқиқотлари халқаро институти (МИЦАИ)да бажарилган «Made in SSSR» (“СССРда яратилган”) “Миллатлараро оилаларнинг пайдо бўлиш тарихи” (МИЦАИ Илмий советининг 2020 йил 16 декабрдаги 7-сонли баённомаси билан рўйхатга олинган) номли халқаро лойиҳани амалга оширишда фойдаланилган (Марказий Осиё тадқиқотлари халқаро институтининг 2021 йил 26 февралдаги 56-сон маълумотномаси). Илмий натижаларнинг қўлланилиши мигрантларни ижтимоий ва оилавий муносабатларида содир бўлган ўзгаришларни таҳлил қилиш имконини берган;
иттифоқ ва республика бюджетидан қишлоқ хўжалигини ривожлантиришга ажратилган маблағларнинг катта қисми янги ерларни ўзлаштиришга йўналтирлганлиги областнинг бошқа қишлоқ ҳудудлари ривожланишига салбий таъсир кўрсатганлиги тўғрисидаги далиллардан Бухоро вилояти телерадиокомпаниясининг “Бухоро – шарқ гавҳари, “Мозий бисотидан”, “Ассалом, Бухоро” кўрсатувларини олиб боришда фойдаланилган (Бухоро вилоят телерадиокомпаниясининг 2021 йил 25 февралдаги 1/52-сон маълумотномаси). Ушбу маълумотлар томошабинларни область қишлоқ хўжалиги имкониятларидан фойдаланиш тарихи тажрибасидан хабардор бўлишга хизмат қилган;
ХХ асрнинг 60-йиллари область раҳбарияти янги ўзлаштирилган ерларда чорвачилик ва боғдорчиликка ихтисослашган хўжаликлар ташкил этиб, аҳолининг қишлоқ хўжалиги маҳсулотларига бўлган эҳтиёжини қондириш ҳамда бандлигини таъминлашга қаратилган уринишлар билан боғлиқ мулоҳазалардан Бухоро вилояти телерадиокомпаниясининг “Бухоро – шарқ гавҳари, “Мозий бисотидан”, “Ассалом, Бухоро” кўрсатувларини ташкил этишда фойдаланилган (Бухоро вилоят телерадиокомпаниясининг 2021 йил 25 февралдаги 1/52-сон маълумотномаси). Ушбу маълумотлар телетомошабинларда совет ҳукумати амалга оширган агроиқтисодий сиёсатининг оқибатларини очиб беришга хизмат қилган.