Латипов Зуҳриддин Ёқуб ўғлининг
фалсафа доктори (PhD) диссертация ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): «Калий рудалари чиқиндиларининг атроф-муҳитга салбий таъсирини камайтириш усулини ишлаб чиқиш», 04.00.10 – Геотехнология (очиқ, ер ости ва қурилиш) (техника фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2020.4.PhD/Т668.
Илмий раҳбар: [Норов Юнус Джумаевич], техника фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Қарши муҳандислик-иқтисодиёт институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Навоий давлат кончилик институти, DSc.17/04.06.2021.T.06.02
Расмий оппонентлар: Алиқулов Шуҳрат Шарофович, техника фанлари доктори, доцент; Очилов Шуҳратулла Атоевич, техника фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD), доцент.
Етакчи ташкилот: Миллий технологик тадқиқотлар университети «МИСиС»нинг Олмалиқ шаҳридаги филиали.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: калий рудалари чиқиндиларининг табиий экотизимга, чиқинди ағдармасини кимёвий қотириш ёрдамида салбий таъсирини камайтириш усулини ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Тепақўтон калий конининг чиқинди сақлаш ташқи майдонидан оқилона фойдаланишни самарадорлиги ҳамда туз чиқиндиларини техник туз ағдармасига ва чиқинди омбори ағдармасига жойлаштириш учун ечимлар ишлаб чиқилган;
Тепақўтон калий конининг ташқи майдон параметрларидан оқилона фойдаланиш математик модели ишлаб чиқилган;
Тепақўтон калий конининг туз чиқиндиларини қотириш учун қолдиқ туз чиқинди аралашмалари табиати ва келиб чиқишига ўхшаш бошқа бир эритмага қотирувчи моддалар қўшиш орқали силикатлаш усули ва технологияси ишлаб чиқилган;
Тепақўтон калий конининг туз чиқиндиларини қотиришнинг кимёвий усулини амалга ошириш бўйича ишларнинг сифатини ва хавфсизлик чораларини текшириш усули, рецепти, лойиҳаси ва режаси ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши:
Калий рудаси чиқиндиларининг атроф-муҳитга салбий таъсирини камайтириш усулини ишлаб чиқиш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
туз ағдармасини ва 1-сонли шўр сув омборини фильтрдан ҳимоя қилиш технологияси «Деҳқонобод калий заводи» АЖ Тепақўтон калий конида амалиётга жорий этилган («Ўзкимёсаноат» АЖнинг 2021 йил 15 апрелдаги 14-1432-сон маълумотномаси). Натижада, калий рудаларининг туз чиқиндиларини атроф-муҳит ва ер ости сувларига салбий таъсирини камайтириш имконини берган;
калий конларида туз чиқиндиларини қотиришнинг кимёвий усули «Деҳқонобод калий заводи» АЖ Тепақўтон калий конида амалиётга жорий этилган («Ўзкимёсаноат» АЖнинг 2021 йил 15 апрелдаги 14-1432-сон маълумотномаси). Натижада, атроф-муҳитнинг ифлосланишини камайтириш, табиий экотизим ва ер юзининг шўрланиш ҳолатини пасайтириш, шўрланишнинг олдини олиш ва калий рудалари туз чиқиндиларининг атроф-муҳитга таъсирини минимал даражага тушириш имконини берган.