Асрақулов Абдурахмон Султоновичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Ўзбекистонда аҳоли бандлигини таъминлашнинг эконометрик тадқиқи”, 08.00.06 –Эконометрика ва статистика (иқтисодиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган  рақам:  B2018.4.PhD/Iqt800.
Илмийраҳбар:Адхамов Мамажон, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Фарғона давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Кадрлар малакасини ошириш ва статистик тадқиқотлар институти, DSc 29/30.12.2019.I.92.01.
Расмий оппонентлар: Ғайибназаров Баҳодир Каримович, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор; Байхонов Баходир Турсунбаевич, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Наманган муҳандислик-технология институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади  миллий иқтисодиётда аҳоли бандлигини эконометрик тадқиқ этиш асосида аҳоли бандлигини таъминлаш бўйича илмий таклиф ва тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ҳудудлар ва тармоқлар кесимида бандлик ҳолатининг ўзгаришида юзага келадиган тенденциялар ҳамда  аҳоли бандлигига таъсир этувчи сиёсий, ижтимоий, иқтисодий, технологик омилларни статистик баҳолаш мақсадида миллий меҳнат бозоридаги аҳоли бандлиги билан боғлиқ омил кўрсаткичлари тизими (экзоген ва казуал омилларни ўз ичига олган) ишлаб чиқилган;
аҳоли бандлиги кўрсаткичининг таркибий қисми бўлган меҳнат бозоридаги норасмий бандлик чегараларини аниқлаш услубиётини такомиллаштириш мақсадида иқтисодий фаолият субъектлари тури ҳамда бандлик шакллари бўйича норасмий иш ўринларини эконометрик баҳолаш тизими (эргодик вақтли қаторлар асосидаги авторегрессион модель шаклида) ишлаб чиқилган;
меҳнат бозоридаги бандлик даражасини баҳолашнинг кўп омилли ўзгаришларни акс эттирувчи, дифференциал тенгламалар тизимидан иборат когнитив G-моделни ўз ичига олувчи меҳнат бозорини ривожлантиришнинг комплекс тизими (дастурий-мақсадли модель шаклида) ишлаб чиқилган;
миллий статистика тизимидаги меҳнат бозори ҳолатини акс эттирувчи кўрсаткичларни кенгайтириш таклиф этилиб, Ўзбекистон иқтисодиётида банд аҳоли сони ўзгаришининг кўп омилли модели ва 2021–2026 йиллар учун прогноз кўрсаткичлари ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Ўзбекистонда аҳоли бандлигини таъминлашнинг эконометрик тадқиқи борасида олинган илмий натижалар асосида:
ҳудудлар ва тармоқлар кесимида бандлик ҳолатининг ўзгаришида юзага келадиган тенденциялар ҳамда аҳоли бандлигига таъсир этувчи сиёсий, ижтимоий, иқтисодий, технологик омилларни статистик баҳолаш мақсадида миллий меҳнат бозоридаги аҳоли бандлиги билан боғлиқ омил кўрсаткичлари тизими (экзоген ва казуал омилларни ўз ичига олган)ни ишлаб чиқиш бўйича илмий таклифдан Ўзбекистон Республикаси Бандлик ва меҳнат муносабатлари вазирлигининг 2021 йил учун аҳоли бандлигини таъминлаш йўналишидаги дастур ва йўлхариталарини ишлаб чиқишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Бандлик ва меҳнат муносабатлари вазирлигининг 2020 йил 8 июндаги 01/00–04/07–5112-сон маълумотномаси). Ушбу таклифнинг амалиётга жорий этилиши натижасида давлатнинг бандлик сиёсатини аниқроқ шакллантириш ва таъсир этувчи омилларни бошқариш жараёнларини соддалаштириш асосида меҳнат бозорининг турли даражалари (миллий, минтақавий ва ҳудудий)да бандлик сиёсатини стратегик ва тактик режалаштириш ҳамда амалга ошириш имкони яхшиланган;
аҳоли бандлиги кўрсаткичининг таркибий қисми бўлган меҳнат бозоридаги норасмий бандлик чегараларини аниқлаш услубиётини такомиллаштириш мақсадида иқтисодий фаолият субъектлари тури ҳамда бандлик шакллари бўйича норасмий иш ўринларини эконометрик баҳолаш тизими (эргодик вақтли қаторлар кўринишидаги авторегрессион модель шаклида)ни ишлаб чиқиш борасидаги илмий таклифдан Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2018 йил 20 октябрдаги “2030 йилгача бўлган даврда барқарор ривожланиш соҳасидаги миллий мақсад ва вазифаларни амалга ошириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги 841-сонли қарорининг 1-иловасида белгиланган вазифаларни амалга ошириш жараёнида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Бандлик ва меҳнат муносабатлари вазирлигининг 2020 йил 8 июндаги 01/00–04/07–5112-сон маълумотномаси). Ушбу таклифларнинг амалиётга жорий этилиши натижасида меҳнат бозоридаги мавжуд иш ўринлари иқтисодиётнинг қандай секторига тегишли эканлигини аниқлаш билан бирга эконометрик таҳлил орқали норасмий иш ўринлари ҳажми ва кўламини ажратиш асосида уларни расмий бандлик мақомига ўтказиш бўйича чора-тадбирларни манзилли ишлаб чиқиш аниқлиги ортган;
меҳнат бозоридаги бандлик даражасини баҳолашнинг кўп омилли ўзгаришларни акс эттирувчи, дифференциал тенгламалар тизимидан иборат когнитив G-моделни ўз ичига олувчи меҳнат бозорини ривожлантиришнинг комплекс тизимини ишлаб чиқиш бўйича илмий таклифдан Ўзбекистон Республикаси Бандлик ва меҳнат муносабатлари вазирлиги томонидан 2021 йил учун аҳоли бандлигини таъминлаш йўналишидаги дастур ва йўл хариталарини ишлаб чиқишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Бандлик ва меҳнат муносабатлари вазирлигининг 2020 йил 8 июндаги 01/00–04/07–5112-сон маълумотномаси). Таклиф этилган моделнинг амалиётга жорий этилиши натижасида мамлакатимиз миллий меҳнат бозорини такомиллаштириш ҳамда меҳнат бозоридаги бандлик ҳолатини самарали бандлик даражасига олиб келиш имкони кенгайган;
миллий статистика тизимидаги меҳнат бозори ҳолатини акс эттирувчи кўрсаткичларни кенгайтириш, Ўзбекистон иқтисодиётида банд аҳоли сони ўзгаришининг кўп омилли модели ва 2021–2026 йиллар учун прогноз кўрсаткичларини ишлаб чиқиш бўйича илмий таклифдан Ўзбекистон Республикаси Бандлик ва меҳнат муносабатлари вазирлиги томонидан 2021 йил учун меҳнат бозорининг мақсадли кўрсаткичларини ишлаб чиқишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Давлат статистика қўмитасининг 2020 йил 11 июндаги 01/1–12–17/1–234-сон, Ўзбекистон Республикаси Бандлик ва меҳнат муносабатлари вазирлигининг 2020 йил 8 июндаги 01/00–04/07–5112-сон маълумотномалари). Таклиф этилган кўрсаткичларни ижтимоий-меҳнат кўрсаткичлари қаторига киритилиши натижасида миллий меҳнат бозоридаги ўзгаришлар ҳолатини аниқроқ баҳолаш, таклиф этилган қўшимча кўрсаткичлар таҳлили бўйича меҳнат бозоридаги реал бандлик даражаси ҳолатига таъсир этувчи омил кўрсаткичларини тартибга солиш самарадорлигини ошириш ҳамда меҳнат ресурслари ҳаракати прогноз сценарийларини аниқлаш асосида муқобил тактика ва стратегияларни ишлаб чиқиш имкони ортган.