Sayt test rejimida ishlamoqda

Менглиева Мунира Бахтиёр қизининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Ҳаракат тарзи маъноларининг ўзбек ва инглиз тилида берилиши ҳамда таржимаси», 10.00.06- Қиёсий адабиётшунослик, чоғиштирма тилшунослик ва таржимашунослик.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2020.4.PhD/Fil1449.
Илмий раҳбар: Шахабитдинова Шохида Хошимовна, филология фанлари доктори, профессор. 
Диссертация бажарилган муассаса номи: Андижон давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Андижон давлат университети, PhD.03/30.12.2019.Fil.60.02.
Расмий оппонентлар: Ҳошимова Дилдора Мадаминовна, филология фанлари доктори (DSc); Эргашева Гули Исломовна, филология фанлари доктори (DSc).
Етакчи ташкилот: Мирзо Улуғбек номидаги Ўзбекистон миллий университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқот мақсади инглиз ва ўзбек тилларидаги ҳаракат тарзи ифодаларининг семантик ва контекстуал хусусиятларини тиллараро чоғиштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ўзбек тилида ҳаракат тарзи маънолари нафақат кўмакчи феълли қурилма орқали, балки замон шакллари, пайт ва равиш ҳоли ёрдамида ифодаланиши, инглиз тилида эса тарз маънолари бевосита ҳаракат феълнинг луғавий маъноси, товуш ўзгариши, урғу, фразавий феъл, замон шакллари, ҳолли сўз бирикмаси воситасида ифодаланиши аниқланган;
ўзбек ва инглиз тилларида ҳаракат феъллари ўз луғавий маъноси билан тарз семасини ҳам воқелантириши, тарз маъносига кўра ҳаракат феъллари мўътадил лексемалар, мутлақ лексемалар ва услубий бўёқдор лексемаларга бўлиниши далилланган;
таржима матнида тарз маъноси тиллараро интерференция таъсирида ҳамда ноўрин семантик трансформация натижасида янглиш ўгирилиши,  ҳаракат тарзи маъносининг ўзбек ва инглиз тилига таржима қилинишидаги хатолар сирасида маънони четлаб ўтиш, номуқобил таржима қилиш,  лингвистик ёки коммуникатив ёндашувлардан бирини  нотўғри қўллаш каби ҳолатлар очиб берилган; 
ўзбек ва инглиз тилидаги ҳаракат тарзи ифодалари таржимасида маданий реалияларнинг адекват берилиши олам миллий лисоний тасвири яхлитлигини таъминловчи етакчи восита эканлиги контекстуал-компонент метод орқали исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Инглиз тили ва ўзбек тилида ҳаракат тарзи маъноларининг қиёсий тадқиқи юзасидан эришилган илмий натижалари асосида: 
ҳаракат тарзи ўзбек тилида феълнинг луғавий маъноси, товуш ўзгариши, кўмакчи феълли қурилма, замон шакллари, пайт ва равиш ҳоли ёрдамида, инглиз тилида феълнинг луғавий маъноси, товуш ўзгариши, урғу, луғавий маъно, фразавий феъл, замон шакллари, ҳолли сўз бирикмаси воситасида ифодаланиши ва бунда ўзбек тили воситалари устуворлик қилишига оид хулосалариданЭрасмус+ дастурининг Project № 598340-EPP-1-2018-1-ES-EPPKA2-CBHE-JP University Cooperation Framework for Knowledge Transfer in Central Asia and China (UNICAC) грант лойиҳаси бадиий матнлар каталог ва қўлланмаларни инглиз тилидан ўзбек тилига таржима қилишда, магистратура талабалари учун ташкил этилган онлайн курслар ташкил қилишда  фойдаланилган (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2020 йил 30 декабрдаги 89-03-56/2-сон-маълумотномаси). Натижада ўзбек ва инглиз тилидаги ҳаракат тарзи ифодалари орасида маданий реалияларни аниқлаш ва уларнинг таржимаси масалаларини ёритиш аҳамиятини намоён қилиш имконини берган;
лексик сатҳда ҳаракат феълларининг тарз ифодалаш хусусиятига кўра нейтрал, мутлақ ва услубий буёқдорликка эга турлари сўзнинг семантик хусусиятига асосланган ҳолда ажратилишига доир хулосалардан «Ҳозирги ўзбек тили» дарслигидаги «Лексема семемасининг таркиби» (15-§), «Лексеманинг семантик кўлами» (16-§), «Лексик-семантик муносабатлар» (17-§), «Ўзбек тили лексикаси таснифи» (18-§) фаслларда фойдаланилган (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2020 йил 30 декабрдаги 89-03-56/2-сон маълумотномаси). Натижада ўзбек тилидаги ҳаракат тарзи тизимини системалаштириш тарз маъносига эга лексемалар таркибидаги асосий луғавий маънодан қўшимча тарз семасини ажратиш имконини берган;
таржима матнида тарз воситаси ёки маъносининг тушиб қолиши, тарз маъносининг нотўғри таржима қилиниши, таржимада филологик, лингвистик ва коммуникатив ёндашувлардан бирининг нотўғри танланиши бадиий асарлар таржимаси мисолида очиб берилган хулосалардан I-OT-2019-42 рақамли «Ўзбек ва инглиз тилларининг электрон (Инсон қиёфаси, феъл-атвори, табиат ва миллий тимсоллар тасвири) поэтик луғатини яратиш» мавзусидаги фундаментал илмий лойиҳада фойдаланилган (Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2020 йил 30 декабрдаги 89-03-56/2-сон маълумотномаси).Натижадаҳаракат тарзи ифода бирликлари таржимасининг муваффақиятли томонлари, мавжуд нуқсон ва чалкашлик ҳамда ноаниқликлар муайянлаштириш ҳамда уларнинг ўрнига муқобил вариантлар таклиф қилиш имконини берган.

 

Yangiliklarga obuna bo‘lish