Sayt test rejimida ishlamoqda

Қанаатов Есимқан Елсуйер улининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Қорақалпоқ халқ тарихий қўшиқлари”, 10.00.08 – Фольклоршунослик (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2019.2.PhD/Fil99.
Диссертация бажарилган муассаса номи:Ажиниёз номидаги Нукус давлат педагогика институти.
Илмий раҳбар: Алламбергенов Кенесбай, филология фанлари доктори, профессор.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: ЎзР ФА Ўзбек тили, адабиёт ва фольклори институти, Dsc.02/30.12.2019.Fil.46.02.
Расмий оппонентлар: Жуманазаров Умурзоқ, филологияфанларидоктори, профессор; Сабитова Таджихон, филология фанлари номзоди, доцент.
Етакчиташкилот: ЎзР ФА Қорақалпоғистонбўлими Қорақалпоқ Гуманитар фанлар илмий 
тадқиқот институти.
Диссертация йўналиши: назарий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади қорақалпоқ фольклоридаги халқ тарихий қўшиқларининг маълум бир даврдаги (бошланғичдан XX аср бошларигача) пайдо бўлиш ва шаклланиш йўлларини, жараёнларини аниқлаш, жанрий хусусиятларини, типологияси ва поэтикасини очиб бериш ҳамда шу асосда халқ тарихий қўшиқларининг халқ поэзияси тизимидаги ўрнини белгилаб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
қорақалпоқ халқ тарихий қўшиқларининг генетик асосларини аниқлашга доир изланишлар натижасида бу тип поэтик матнларнинг қадимий қатлами туркий қавмлар фольклорининг архаик даврига хос тарихий-қаҳрамонлик қўшиқларига бориб тақалиши исботланган;
қадимдан «Элибайлар» ёҳуд «Элибай қорақалпоқлари» номи билан маълум Тоғэлибой ўлкаси (ҳозирги Навоий ва Бухоро вилоятларида қорақалпоқлар яшаётган ҳудудлар) аҳолиси орасидан ёзиб олинган тарихий жирлар Оролбўйи минтақасида тарқалган қорақалпоқ тарихий қўшиқларининг таркибий қисми эканлиги асосланган;
қорақалпоқ халқ тарихий қўшиқлари ўзининг шаклланиш жараёни, яратилиш ҳудуди ва бадиий эволюциясига кўра Олтин Ўрда – Нўғайли даври қўшиқлари, Туркистон даври қўшиқлари, Жанадарё даври қўшиқлари ва Оролбўйига қайтиб айланиб келиш даври қўшиқларига бўлиниши далилланган;
қорақалпоқ тарихий қўшиқлари халқ ҳаётида содир бўлган реал воқеалар асосида юзага келган фольклор асарлари бўлиб, унда ҳаётий воқелик ихчам сюжет асосида баён этилиши, конфликтнинг тарихан конкретлилиги ва тарихий мантиқ тўла намоён бўлиши аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Қорақалпоқ халқ тарихий қўшиқларининг генезиси ва шаклий-мазмуний жанр хусусиятларини белгилаш асосида олинган натижалар қуйидаги кўринишларда амалиётда  жорий қилинган:
Элибай (Тоғэлибой) қорақалпоқларидан ёзиб олинган тарихий қўшиқларнинг Оролбўйи қорақалпоқлари тарихий қўшиқлари билан ўхшаш ва фарқли жиҳатларига оид илмий-назарий натижаларидан ЎзР Фанлар академияси Қорақалпоғистон бўлими Қорақалпоқ Гуманитар фанлар илмий тадқиқот институтида бажарилган ФА-Ф1.ГОО2 «Қорақалпоқ фольклори ва адабиёти жанрларининг назарий масалаларини ўрганиш» (2012-2016) фундаментал лойиҳасининг фольклор жанрларига оид бўлимларини ёзишда муҳим назарий ва амалий манба сифатида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Қорақалпоғистон бўлимининг 2021 йил 13 январдаги 297/1-сон далолатномаси). Натижада Оролбўйи қорақалпоқлари тарихий қўшиқлари билан ўхшаш ва фарқли жиҳатларига аниқликлар киритилган;
қорақалпоқ халқ тарихий қўшиқларининг жанрий хусусиятларини аниқлаштиришга доир таклиф ва тавсиялардан И1-ХТ-0-17222 «Қорақалпоқ миллий менталитетини ўқувчи-ёшлар онгига сингдиришда халқ педагогикаси имкониятларидан фойдаланиш» (2013-2014) амалий лойиҳасини бажаришда фойдаланилган (Қорақалпоғистон Республикаси Маданият вазирлигининг 2021 йил 13 январдаги 4-04/83-сон маълумотномаси). Натижада, ўқувчи-ёшларга маънавий-ахлоқий фазилатларни ва миллий менталитетни сингдиришда халқ педагогикаси ва замонавий таълим-тарбиявий фикрларни уйғунлаштириш имконияти яратилган ва интерфаол технологиялардан фойдаланиш имконияти кенгайтирилган;
қорақалпоқ халқ тарихий қўшиқларининг ёш авлодни маънавий баркамол қилиб тарбиялаш, миллий ўзликни англашдаги аҳамиятига тегишли илмий-назарий хулосалардан Қорақалпоғистон Республикаси Телерадиокомпаниясининг «Ассалому алайкум, Қорақалпоғистон», «Фан ва таълим» ахборот-таълим дастуридаги кўрсатув ва эшиттиришлар сценарийсини шакллантиришда фойдаланилган (Қорақалпоғистон Республикаси Телерадиокомпаниясининг 2020 йил 13 январдаги 01-02/19-сон далолатномаси). Натижада миллий қадриятларимизнинг маънавий-маданий ривожланишда тутган ўрни ва таълим-тарбиядаги аҳамиятини ёшлар ўртасида кенг тарғиб қилишга эришилган.

 

Yangiliklarga obuna bo‘lish