Tilabov Baxodir Qurbanovichning

fan doktori (DSc) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.

Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i): «Eyilishga bardoshli qoplamalar va detallarni tayyorlash uchun modeli gazga aylanuvchi quymakorlik usuli bo‘yicha yuqori xromlangan qotishmalarni legirlash va termik ishlov berish», 05.02.01–Mashinasozlikda materialshunoslik. Quymachilik. Metallarga termik va bosim ostida ishlov berish. Qora, rangli va noyob metallar metallurgiyasi (quymachilik va metallarga ishlov berish texnologiyasi yo‘nalishi) (texnika fanlari).

Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2017.1.DSc/T5.

Ilmiy maslahatchi: Muxamedov Anvar Akbarovich, texnika fanlari doktori, professor;

Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Toshkent davlat texnika universiteti.

IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasalar nomi, IK raqami: Toshkent davlat texnika universiteti va O‘zbekiston Milliy universiteti, DSc.27.06.2017.FM/T.03.04.

Rasmiy opponentlar: Maxkamov Rufat Gulyamovich, texnika fanlari doktori, professor, akademik; Mixridinov Riskidin Mixridinovich, texnika fanlari doktori, professor; Abdullaev Fatxulla Sagdullaevich, texnika fanlari doktori, professor.

Etakchi tashkilot: «Agregat zavodi» AJ.

Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy ahamiyatga molik.

II. Tadqiqotning maqsadi: yuqorixromli oq cho‘yanlar va qattiq qotishmali qoplamalar optimal kimyoviy tarkibi va termik ishlov berish rejimlarini ishlab chiqishdan iborat.

III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:

termik ishlovni o‘tkazishda talab etiladigan struktura va xossalar hosil bo‘lishini ta’minlovchi C+Si+Mn+Cr+Ni elementlar yig‘indisi bo‘yicha yuqorixromli oq cho‘yanning optimal tarkibi ishlab chiqilgan;

oltingugurt yuqorixromli qotishmalarning eyilish bardoshligini kamaytirilishi aniqlangan;

modeli gazga aylanuvchi usul bilan detallar ishchi yuza sirtiga qattiq qotishma qoplanganda struktura hosil bo‘lish mexanizmi ishlab chiqilgan;

yakunlovchi termik ishlov berish jarayonida faza qayta kristallanganda yuqorixromli oq cho‘yanlar va qotishmalar metalli asosi yupqa strukturali parametrlarining fazasi irsiyat qilib olinishi aniqlangan;

qotishma sovigandan so‘ng uning metalli asosida dislokatsiyalarning o‘ta yuqori zichlikka ega tuzilishini shakllantiradigan, yuqorixromli qotishmalar qizdiriladigan ekstremal haroratning ko‘rsatkichlari va takroriy faza qayta kristallanishda dislokatsiyalar ma’lumotida irsiyat hodisalari ishlab chiqilgan;

ikki marta faza qayta kristallanishda yupqa strukturani nasl qilib olish samarasidan foydalanish, qotishmaning eyilishga bardoshliligini 33–35% ga oshishi va u import qotishmanikiga qaraganda yuqoriroq bo‘lishi hamda eyilishga bardoshli qoplamlarda 80–82% ga oshishi aniqlangan.

IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi:

Eyilishga bardoshli yuqorixromli qotishmalar va qoplamalar olish usullari bo‘yicha ishlab chiqilgan texnologiyalar asosida:

modeli gazga aylanuvchi quymakorlik usulida olingan qattiq qotishmali qoplamalarning optimal tarkibi va termik ishlov rejimlari «O‘zbekiston metallurgiya kombinati» aksiyadorlik jamiyatiga prokat roliklarining eyilishga bardoshliligini oshirish uchun joriy etilgan (O‘zbekiston metallurgiya kombinati aksiyadorlik jamiyatining 2017 yil 28 apreldagi dalolatnomasi). Ishlab chiqilgan qattiq qotishmalar tarkibi va termik ishlov rejimlari detallarning eyilishga bardoshliligini 2–3 martaga oshirish imkonini bergan;

yuqorixromli oq cho‘yanning optimal tarkibi va termik ishlov berish rejimlari O‘zbekiston Respublikasi «O‘zagrotexsanoatxolding» aksiyadorlik jamiyatiga, xususan «Dal`varzin ta’mirlash zavodi» mas’uliyati cheklangan jamiyatga tayyorlangan detallarning eyilish bardoshligini oshirish uchun tatbiq etilgan («O‘zagrotexsanoatxolding» aksiyadorlik jamiyatining 2017 yil 10 apreldagi dalolatnomasi). Ishlab chiqilgan tarkib va termik ishlov rejimlari quyma detallarning eyilishga bardoshliligini 2–3 martaga oshirish imkonini bergan;

modeli gazga aylanuvchi quymakorlik usulida olingan qattiq qotishmali qoplamalar optimal tarkibi va termik ishlov rejimlari O‘zbekiston Respublikasi «O‘zagrotexsanoatxolding» aksiyadorlik jamiyatiga, xususan «Metallmexqurilish» xolding kompaniyasiga erga ishlov beruvchi mashinalarning detallarini eyilishga chidamliligini oshirish uchun joriy etilgan («O‘zagrotexsanoatxolding» aksiyadorlik jamiyatining 2017 yil 10 apreldagi dalolatnomasi). Ishlab chiqilgan qattiq qotishmali qoplamalar tarkibi va ikki marta faza qayta kristallanish termik ishlov berish rejimlari detallarning eyilish bardoshliligini 3–4 martaga oshirish imkonini bergan.